ابهام در مذاکرات تجاری آمریکا و چین؛ مسئله عناصر نادر خاکی با کاربرد نظامی همچنان حل‌ نشده است

به گزارش پایگاه خبری «معدن نامه»، طبق گزارش رویترز به نقل از دو منبع مطلع از جزئیات این گفت‌وگوها، پکن هنوز تعهدی برای صدور مجوز صادرات برخی از آلیاژهای خاص عناصر نادر خاکی که توسط تأمین‌کنندگان نظامی ایالات متحده برای تولید جنگنده‌ها و سامانه‌های موشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ارائه نکرده است. از سوی دیگر آمریکا نیز همچنان محدودیت‌هایی را بر صادرات تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی به چین حفظ کرده است؛ محدودیت‌هایی که به دلیل نگرانی از استفاده نظامی از این فناوری‌ها اعمال شده‌اند.
به نظر می‌رسد در نشست اخیر لندن مقامات چینی تلاش کرده‌اند رفع محدودیت‌های صادراتی بر عناصر نادر خاکی با کاربرد نظامی را به کاهش محدودیت‌های آمریکا بر صادرات تراشه‌های هوش مصنوعی گره بزنند. این تحول تازه‌ای در روند مذاکرات تجاری محسوب می‌شود که پیش‌تر بر مسائل تعرفه‌ای، قاچاق مواد مخدر و مازاد تجاری چین متمرکز بود، اما اکنون به موضوعات حساس‌تری چون کنترل صادرات سوق یافته است.
کنترل استراتژیک چین بر بازار عناصر نادر خاکی
چین با در اختیار داشتن سهمی غالب از استخراج، پالایش و صادرات عناصر نادر خاکی، نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار جهانی این مواد ایفا می‌کند. این عناصر که برای تولید تجهیزات پیشرفته از جمله موتورهای الکتریکی، سامانه‌های نظامی و فناوری‌های سبز ضروری هستند، به ابزاری برای اعمال فشار سیاسی و اقتصادی از سوی پکن بدل شده‌اند.
در ماه گذشته توافقی اولیه در ژنو برای کاهش سطح تعرفه‌های دو کشور صورت گرفت، اما محدودیت‌های چین بر صادرات این مواد استراتژیک، توافق را با مشکل مواجه کرد. در پاسخ دولت آمریکا نیز محدودیت‌هایی بر صادرات برخی کالاهای حساس مانند نرم‌افزارهای طراحی نیمه‌رسانا و موتورهای جت به چین اعمال کرد.
وعده چین برای تسهیل صادرات به شرکت‌های غیرنظامی
به گفته یکی از منابع مطلع، چین در مذاکرات لندن وعده داده است که فرایند صدور مجوز برای شرکت‌های آمریکایی غیرنظامی را تسریع کند و حتی «کانال سبزی» برای شرکت‌های مورد اعتماد ایجاد نماید. برخی شرکت‌ها، از جمله تولیدکننده چینی آلیاژهای نادر JL MAG، اعلام کرده‌اند مجوزهای صادراتی دریافت کرده‌اند.
با این حال چین همچنان از صدور مجوز برای عناصر خاصی مانند ساماریوم، که کاربرد مستقیم نظامی دارند، خودداری کرده است. این در حالی‌ است که صنایع خودروسازی و دیگر تولیدکنندگان بیشتر به عناصر دیگری چون دیسپروزیم و تربیوم نیاز دارند.
احتمال تمدید تعرفه‌ها و عدم حصول توافق جامع تا پیش از مهلت تعیین‌شده
دو طرف در مذاکرات لندن توافق کرده‌اند که مهلت فعلی تعرفه‌ها که در ژنو تا ۱۰ اوت تمدید شده بود، ممکن است تا ۹۰ روز دیگر تمدید شود. تحلیلگران معتقدند این تمدید نشانه‌ای از عدم دستیابی به توافقی بلندمدت در آینده نزدیک است.
«لیو ویدونگ» کارشناس روابط چین و آمریکا در آکادمی علوم اجتماعی چین می‌گوید: «عدم توازن ساختاری در تجارت دو کشور با توافقی موقت حل نمی‌شود و بعید است در بازه زمانی کوتاه یا حتی در مدت باقی‌مانده دوره ریاست‌جمهوری ترامپ راه‌حلی برای آن پیدا شود.»
جمع‌بندی
در حالی‌که چین از عناصر نادر خاکی به‌عنوان اهرم فشار استفاده می‌کند و آمریکا نیز بر صادرات فناوری‌های پیشرفته به چین محدودیت اعمال کرده، روند مذاکرات پیچیده‌تر از گذشته شده است. این بن‌بست می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای صنایع نظامی، فناوری، خودرو و حتی بازار مسکن جهانی داشته باشد؛ به‌ویژه با توجه به نقش این عناصر در توسعه فناوری‌های نوین ساختمان‌سازی و زیرساخت‌های سبز.