لزوم تمرکز بر توسعه صنعت فولاد در سواحل و مناطق ویژه

به گزارش اختصاصی پایگاه خبری معدن نامه، صنعت فولاد به عنوان یکی از صنایع پایه و استراتژیک، نقشی مهم و حیاتی در توسعه اقتصادی و صنعتی جوامع مختلف طی چند دهه اخیر ایفا کرده است.

فولاد ضمن کاربردهای متنوعی که در بخش‌های مختلف اعم از ساختمان‌سازی، خودروسازی، صنایع سنگین و زیرساخت‌های عمومی دارد، به عنوان ستون فقرات در بدنه اقتصاد مدرن امروز شناخته می‌شود. در حالی که تا چندین دهه قبل کشورهای مطرحی همچون ایالات متحده آمریکا، روسیه و آلمان به عنوان پیشگامان تولید این فلز پراهمیت در جهان شناخته می‌شدند اما در ادامه با توجه به فضای حاکم بر صنعت فولاد دنیا، کشورهایی نظیر چین، هند و ژاپن نیز به جمع قدرت‌های برتر تولید فولاد اضافه شدند.

هم‌زمان با اغنای کشورهای پیشرفته از لحاظ توسعه زیرساختی و تکامل ساختاری در اقتصاد و صنعت و همچنین رشد تولید فولاد در مجامع در حال توسعه، نگاه کشورهای در حال توسعه دیگری همچون کره‌جنوبی، ایران و ترکیه نیز به حوزه فولادسازی معطوف شد؛ به گونه‌ای که طی یکی دو دهه اخیر، نام این کشورها همواره در میان برترین فولادسازان جهان مطرح شده است. طی جدیدترین آمار اعلام شده توسط انجمن جهانی فولاد، 10 فولادساز برتر جهان در نیمه نخست سال 2025 میلادی موفق به تولید یک میلیارد و 86 میلیون و 200 هزار تن فولاد شدند که از این میزان، سهم ایران به عنوان دهمین فولادساز برتر دنیا 18 میلیون و 200 هزار تن بوده است.

ضرورت تولید محصولات فولادی صادرات‌محور در مناطق ساحلی

صنعت فولاد ایران در حالی به این جایگاه ارزشمند دست یافته و به نقطه قوت اقتصاد کشور تبدیل شده است که تولیدکنندگان فولاد کشور طی چند سال اخیر با چالش‌های متعددی از جمله ناترازی‌ های انرژی، افزایش چشمگیر هزینه‌های تولید و… مواجه بوده‌اند.

با این وجود، آن‌ها میزان نیاز بازار داخلی را در سخت‌ترین شرایط اقتصادی نیز تامین کرده‌اند و زمینه‌ساز رشد و توسعه صنایع وابسته و پایین‌دستی خود شده‌اند. در این بین، آنچه حائز اهمیت تلقی می‌شود، اینکه صنعت فولاد ایران در شرایط فعلی حساس اقتصادی و سیاسی، بیش از پیش نیازمند صادرات انواع محصولات ویژه و با ارزش افزوده بالاست که این مهم خود ضرورت تولید محصولات فولادی صادرات‌ محور، به ویژه در مناطق ساحلی را نمایان می‌سازد.

همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، در حال حاضر کشورهای مطرح اقتصادی و صنعتی جهان که از لحاظ توسعه زیرساخت‌ها و تکامل ساختاری در اقتصاد و صنعت اشباع شده‌اند، در حال حرکت به سمت تولید و صادرات فولادهای خاص و با ارزش افزوده بالا هستند. این کشورها در حالی چشم به توسعه تولید و صادرات خود دوخته‌اند که احداث کارخانجات فولادی در کنار دریا و مناطق ساحلی، به یکی از مهم‌ترین مزیت برای آن‌ها تبدیل شده است.

برای مثال و در کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد جهان، از هفت استانی که بیشترین میزان فولاد در آن طی هشت ماهه سال 2023 میلادی تولید شده است، 6 استان در مجاورت دریای زرد قرار گرفته‌اند که خود نشان از اهمیت احداث واحدهای فولادی در مجاورت دریا و آب‌های آزاد دارد. این هفت استان‌ شامل هه ‌بی، جیانگ‌ سو، شان‌دونگ، لیائونینگ، شان‌شی، گوانگشی و آن‌هویی بوده که به ترتیب در آن‌ها ۱۵۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تن، ۸۴ میلیون و ۹۰۰ هزار تن، ۵۱ میلیون تن، ۴۹ میلیون و ۹۰۰ هزار تن، ۴۵ میلیون و ۹۰۰ هزار تن، ۲۷ میلیون تن و ۲۶ میلیون تن فولاد تولید شده است.

احداث صنایع فولادی در نواحی ساحلی و در کنار آب‌های آزاد، مسئله‌ بسیار پراهمیتی برشمرده می‌شود که متاسفانه آن‌طور که باید و شاید در ایران به آن پرداخته نشده است و تا به امروز، شاهد احداث بسیاری از کارخانجات فولادی در مناطق مرکزی و کویری کشور بوده‌ایم. این اتفاق در حالی به وقوع پیوسته است که به طور کلی صنعت فولاد به عنوان یک صنعت آب‌بر شناخته می‌شود و صنایع فولادی نیاز به مقادیر زیادی آب برای خنک‌کاری و سایر مصارف خود دارند.

از این رو استقرار این صنایع در نوارهای ساحلی کشور، نیاز به آب‌های شهری، سطحی و زیرزمینی را رفع و بستر صرفه‌جویی در مصرف آب، به ویژه در شرایط فعالی خشک‌سالی را فراهم می‌کند. در همین حال کشور ما از نظر تولید فولاد تقریبا اشباع شده و باید بخشی از تولیدات فولادی صادر شوند.

نکته قابل توجه دیگر اینکه نزدیکی کارخانه‌های فولادی به آب‌های آزاد، امکان صادرات آسان‌تر محصولات تولیدی و همچنین واردات مواد اولیه را فراهم می‌کند که این امر در نهایت هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش خواهد داد؛ ضمن اینکه انتقال مواد اولیه از طریق دریا و ارسال محصولات نهایی به بازارهای خارجی با استفاده از حمل‌ونقل دریایی، به طور قابل توجهی منجر به کاهش هزینه‌های جاری خواهد شد.

از طرفی، استقرار صنایع فولادی در نوارهای ساحلی می‌تواند منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و رونق اقتصادی در این مناطق شود. به علاوه، احداث کارخانه‌های فولادی در مناطق ساحلی می‌تواند زمینه‌ رشد و توسعه صنایع مرتبط با آن در همان منطقه مانند ساخت‌وساز دریایی و صنایع مرتبط با نفت، گاز و پتروشیمی را فراهم سازد.

در یک نگاه کلی، می‌توان گفت احداث کارخانه‌های فولادی در مناطق ساحلی و در کنار آب‌های آزاد، از مزایای فراوانی برخوردار است که همین امر نیز اهمیت تولید محصولات فولادی صادرات‌ محور در این مناطق را دوچندان می‌کند.