بررسی فرصتها و ریسکهای سرمایه خارجی در بخش معدن:
آیا سرمایهگذاری خارجی در معادن ایران ممکن است؟
یکی از کلیدیترین مباحث در توسعه پایدار معادن، جذب سرمایهگذاری خارجی است؛ موضوعی که اگرچه در شعارهای رسمی بسیار به آن پرداخته شده، اما در عمل همچنان با موانعی جدی روبهرو است.
به گزارش پایگاه خبری «معدن نامه»، روز صنعت و معدن فرصتی مغتنم برای بازاندیشی درباره ظرفیتهای پنهان و بالفعل این حوزه در اقتصاد کشور است. ایران بهعنوان یکی از کشورهای دارای ذخایر معدنی غنی (از جمله ذخایر سنگآهن، مس، روی، سرب و طلا) در جهان شناخته میشود. با این حال سهم ناچیز سرمایهگذاری خارجی در این بخش نشان میدهد که فرصتها بهدرستی مدیریت یا معرفی نشدهاند.
فرصتهای کلیدی و مزیتهای جذاب ایران برای سرمایهگذاران خارجی
۱_ تنوع و غنای ذخایر معدنی: ایران با داشتن بیش از ۷۰ نوع ماده معدنی دارای تنوعی تقریباً منحصربهفرد در سطح جهان است. این تنوع، ظرفیت توسعه زنجیرههای ارزش متنوع را فراهم میکند و باعث شکلگیری و تقویت صنایع پایین دستی میشود.
۲_ موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز: ایران در مجاورت بازارهای بزرگ مصرفی مانند هند، چین، آسیای مرکزی و اروپا قرار دارد. این موقعیت در صورت فراهم بودن زیرساختهای مناسب میتواند بهعنوان یک مزیت رقابتی کلیدی عمل کند.
۳_ نیروی انسانی متخصص: ایران نسبت به بسیاری از رقبای منطقهای از نیروی کار تحصیلکرده و متخصصتری در حوزه معدن برخوردار است که با هزینهای کمتر، توان بالایی در اجرای پروژههای معدنی دارند.
موانع و ریسکها: چرا سرمایهگذاران مردد هستند؟
با وجود این مزیتها، دلایل مهمی موجب تردید سرمایهگذاران خارجی در ورود به بخش معدن ایران میشود:
۱_ تحریمهای بینالمللی و دشواری نقلوانتقال مالی: مهمترین مانع محدودیتهای ناشی از تحریم و ریسکهای مرتبط با مبادلات بانکی است. حتی شرکتهایی که مشمول تحریم مستقیم نیستند نیز در عمل با مشکلات جدی روبهرو هستند.
۲_ ناپایداری قوانین و سیاستگذاریهای غیرقابل پیشبینی: سرمایهگذاران خواهان ثبات حقوقی هستند اما تغییرات پیدرپی در قوانین مالیاتی، تعرفهها و شرایط بهرهبرداری، فضای پرریسکی ایجاد کرده است.
۳_ عدم شفافیت و پیچیدگی اداری: طولانی بودن فرآیند دریافت مجوز، نبود پنجره واحد و تعدد نهادهای تصمیمگیر از دیگر عوامل بازدارنده محسوب میشود.
۴_ ضعف زیرساختی: ضعف زیرساختی در حوزه حملونقل، انرژی و تأمین آب در مناطق معدنی بهویژه در استانهای کمترتوسعهیافته، ریسک سرمایهگذاری را افزایش داده است.
۵_ ریسکهای ژئوپلیتیکی و امنیت منطقهای: تنشهای سیاسی در خاورمیانه بهویژه درگیری نظامی اخیر ایران و اسرائیل که بازتاب گستردهای در سطح جهان داشت، نگرانیها درباره ثبات بلندمدت سرمایهگذاری در ایران را تشدید کرده است.
مقایسه با کشورهای مشابه
کشورهایی نظیر قزاقستان، عمان و عربستان سعودی با اصلاح ساختارهای حقوقی، ارائه مشوقهای سرمایهگذاری و ایجاد مناطق ویژه معدنی توانستهاند محیطی جذاب برای سرمایهگذاران خارجی فراهم کنند. ایران نیز میتواند با الگوبرداری هدفمند از این تجربهها مزیتهای خود را بهتر به بازارهای جهانی معرفی کند.
نقش دیپلماسی اقتصادی و برندینگ بینالمللی
یکی از عناصر مغفولمانده در مسیر جذب سرمایه، ضعف در دیپلماسی اقتصادی و نبود برند معتبر برای صنعت معدن ایران در سطح بینالمللی است. بسیاری از سرمایهگذاران به دلیل نبود دادههای شفاف و بهروز توان ارزیابی ریسک واقعی را ندارند.
لزوم تمرکز بر فناوری و نوآوری
جذب سرمایه خارجی باید به انتقال فناوری، ارتقای بهرهوری، دیجیتالسازی معادن و توسعه استخراج سبز نیز منجر شود. تجربه جهانی نشان داده کشورهایی که زنجیرههای معدنی خود را بر پایه نوآوری توسعه دادهاند، در بلندمدت پایداری بیشتری در جذب سرمایه دارند.
راهکارهایی برای عبور از تنگناها
_ ایجاد مقررات حمایتی پایدار با ضمانت اجرایی روشن
_ تدوین چهارچوبهای قراردادی استاندارد و قابل اتکا برای سرمایهگذاران خارجی
_ فعالسازی مناطق ویژه اقتصادی معدنی با معافیتهای مالیاتی و گمرکی
_ شفافسازی فرآیندهای اداری از طریق سامانههای هوشمند
_ گسترش دیپلماسی اقتصادی و رایزنی برای ایجاد کانالهای مالی جایگزین
جمعبندی
ایران با وجود چالشهای ساختاری و بینالمللی هنوز یکی از معدود کشورهایی است که دارای منابع معدنی غنی و دستنخورده است. اگرچه موانعی چون تحریم، بروکراسی و ناامنی سیاسی در کوتاهمدت رفع نخواهند شد اما با اصلاح تدریجی سیاستگذاریها، فعالسازی ظرفیتهای منطقهای و استفاده از ظرفیت فناوریهای جدید میتوان چشمانداز سرمایهگذاری خارجی در بخش معدن را بهصورت ملموس و پایدار بهبود بخشید.