تکنولوژیهای گران قیمت برای معادن کوچک مقیاس مقرون به صرفه نیستند؛
مشکل تجهیزات نداریم، مشکل نگاه به معدنکاری داریم
در تمام کشورهای جهان، صنعت معدن به عنوان یکی از مهمترین بخشهای اشتغالزایی به شمار میرود.
به گزارش پایگاه خبری معدننامه، در تمام کشورهای جهان، صنعت معدن به عنوان یکی از مهمترین بخشهای اشتغالزایی به شمار میرود. با توسعه و پیشرفت معادن، مخصوصاً معادن کوچک مقیاس میتوان علاوه بر اشتغالزایی، منجر به رفع محرومیتها از مناطق محروم و رشد اقتصادی آنها شد. به همین دلیل هر نظام اقتصادی تلاش میکند با توسعه صنایع این چنینی و پرورش نیروها و متخصصهای جوان داخلی به ایجاد انگیزه برای رقابت با معادن خارجی بپردازد.
در این زمینه به گفتگو با حامد دهقانی، دکتری مهندسی معدن- فرآوری مواد معدنی از دانشگاه پلی¬تکنیک تهران (امیرکبیر) پرداختیم. وی در حال حاضر مدیرعامل شرکت کومه زرآونگ پارس و جانشین معاونت بهره¬برداری و امور معدنی شرکت کومه معدن پارس است و معتقد است ” که با اعتماد به نیروهای جوان و خلاق داخلی، اعتماد به نفس جوان ایرانی برمیگردد و کارخانه¬های چند ده میلیون دلاری که قرار بود از آن طرف مرزها تجهيزات كارخانه و مهندسي آنها با تحریم و منت وارد شود، با عنایت و توجهات خداوند عزیز داخلی سازی شده و قابل رقابت با کارخانه¬های خارجی شود.” در ادامه مشروح صحبتهای وی را میخوانید:
در ابتدا مختصری در رابطه با خودتان صحبت کنید و بفرمائید که چه شد رشته مواد معدنی را شروع کردید؟
بنده حامد دهقانی دکتری مهندسی معدن در شاخه فرآوری مواد معدنی از دانشگاه امیرکبیر، فعلا به عنوان مدیرعامل شرکت کومه زرآونگ پارس و جانشین معاونت بهره¬برداری در شرکت کومه معدن پارس هستم. انتخاب رشته معدن برای من کاملاً اتفاقی بود اما از زمانی که وارد این رشته شدم برایم جذاب و جذابتر شد. رشته معدن شاخه¬های زیادی دارد و تقریباً می¬شود گفت برای راه¬اندازی یک معدن از اکتشاف تا تولید محصول نهایی، به تمام رشته¬ها بخصوص مهندسی معدن نیاز است. یک طرف جذابیت این مسیر انتخاب رشته است و طرف دیگر آن راه¬اندازی معدن یا یک کارخانه در یک منطقهی محروم است.
لذت¬بخشترین قسمت قضیه آنجاست که با راه¬اندازی یک معدن عملاً محرومیتزدایی می¬شود. در کتابی که اخیراً مطالعه می¬کردم از یک جمله بسیار خوشم آمد؛ نوشته بود: فقرا عیال خداوند هستند. بسیار جمله سنگینی است. چه لذتی بالاتر از اینکه خداوند آدم را در مسیری قرار دهد که در خدمت عیال خدا باشد.
تاکنون چه میزان توانستهاید اشتغالزایی ایجاد کنید؟
هلدینگ کومه معدن پارس با تفکری که در بخش قبلی خدمتتان عرض کردم تاکنون باعث تولید 1300 نفر اشتغال مستقیم و با در نظر گرفتن 17 شغل غیر مستقیم باعث ایجاد حدود 22000 شغل غیرمستقیم شده است. علاوه بر این واحد مهندسی این شرکت در معادن دیگر هم نیز که باعث ایجاد کارخانه¬های فرآوری شده است و نقش عظیمی در اشتغالزایی آن¬ها داشته است.
از ضرورت و اهمیت نقش نوآوری در معادن برایمان صحبت کنید و بفرمائید چطور میتوانیم از تکنولوژی و فناوریهای روز دنیا برای ارتقاء سطح تکنولوژی در صنعت معدن کشورمان استفاده کنیم؟
بنده در زمینه معادن کوچک و متوسط مقیاس بسیار توصیه می¬کنم مسائل ژئومتالورژی به جد دنبال شود؛ این مورد هزینه¬بر نیست بلکه سرمایه¬گذاری است. مهندس فرآوری که نداند در زمین چه گذشته است نمی¬تواند کارخانه¬ای منعطف طراحی کند. زیرا این مهندس کارخانه¬ای طراحی می¬کند که گریبانگیر بسیاری از معدنداران در این مقیاس شده و دچار ورشکستگی آنها میشود. اکتشاف درست باید جایگزین اکتشاف سنتی شود. اکتشاف باید تعریف داشته باشد. اصلاً به نظر من بدون تأیید مهندس فرآوری نباید پروانه¬ای صادر شود (البته نه هر مهندس فرآوری).
ما بیشتر از اینکه مشکل تجهیزات را داشته باشیم مشکل نگاه به معدنکاری را داریم. معادن در این مقیاس بسیار حساس هستند. این معادن یا باید دست افراد کاردان باشند و یا اینکه با نظارت افراد کاردان پیش برده شوند. بسیاری از معادن در اختیار افرادی است که ۲۰ سال از زمان پروانه آن گذشته و عملاً کاری نکرده¬اند؛ این¬ها به ضرر کشور است. تکنولوژی نیز با تربیت نیروی متخصص و کاردان درست می¬شود. در این¬گونه معادن بیشتر از این¬که تحریمهای خارجی مانع رسیدن به هدف شوند، تحریم¬های داخلی سد راه شده¬اند. من با هوشمندسازی معادن بسیار موافق هستم اما به نظر می¬رسد جهت رسیدن به این سطح از پیشرفت، باید راه بسیاری پیموده شود. از نظر من ابتدا باید تجهیزاتی درست بسازیم یا وارد کنیم، سپس به فکر هوشمند سازی معادن باشیم. همان¬طور که اطلاع دارید شرکت¬های بزرگی مانند Riotinto به سمت معدنکاری بدون معدنکار رفته¬اند؛ ما از این موضوعات بسیار دور هستیم.
چگونه میشود دروازههای حوزه معدن را به سمت اشتغالزایی باز کرد؟ در این مسیر چه موانعی وجود دارد؟
معادن کشور از لحاظ بزرگی دارای مقیاس¬های متفاوتی هستند. از معادن بزرگ مقیاس که بگذریم به معادن کوچک مقیاس و متوسط مقیاس می¬رسیم. تأکید من روی معادن کوچک و متوسط مقیاس است زیرا معادن بزرگ مقیاس، از توجهات بیشتری برخوردارند و اشتغالزایی مربوط به خودشان را دارند. کشور عزیزمان ایران دارای ذخایر بسیار گسترده¬، کوچک و متوسط مقیاس است. اتفاقاً اشتغالزایی این معادن به دلیل نسبت باطله برداری بالا، بسیار خوب است؛ همچنین به ازای اشتغالزایی هر نفر در بخش معدن 17 نفر اشتغالزایی غیرمستقیم وجود دارد.
این معادن تنها با تکنولوژی داخلی و مهندسی دقیق و صحیح مقرون به صرفه هستند. هر معدنی به تناسب نیازهای آن باید طراحی شود نه اینکه یک نسخه برای همه پیچیده شود و فقط مقیاس کارخانه¬ها کوچک و بزرگ شود. اگر به غیر از این باشد به بن¬بست خواهیم خورد.
مانع¬ها و بروکراسیهای اداری و نگاه دولت به این موضوع، عملاً معدندار را بیچاره می¬کند. نگاه دولت در این معادن باید اشتغالزایی باشد نه اخذ حقوق¬های دولتی، عوارض صادراتی و یا قیمت¬های دستوری؛ مشابه معادنی که بسیار سود ده هستند. هزینه تمام شده در این معادن به دلیل نسبت باطله برداری بالا، بسیار بالاتر از معادن دولتی است و متأسفانه دولت در اخد حقوق دولتی و عوارض صادراتی نگاهی مشابه به هر دو صنعت دارد.
مسئله¬ی بعدی؛ نوسانات بازار ارز است. خرید اولیه برای تمامی معدن¬داران توسط ارز آزاد است. اما فروش هر روز با یک تالار ارزی رو به رو است که متأسفانه ثباتی هم ندارد. اختلاف بین دلار در این تالارها و ارز آزاد بسیار زیاد است و کمر معدن¬دار را می¬شکند.
مشکل بعدی، قیمت¬های دستوری در بازار سنگ آهن است. اینکه تأمین خوراک کارخانه¬های داخلی باید اولویت باشد بحثی در آن نیست، ولی از شش ماه قبل ارزش دلار 2 برابر شده اما نرخ کدال حدود 15% کاهش داشته است. به عبارت دیگر معدن¬دار باید با دلار آزاد بخرد و با 40% ارزش دلار بفروشد تا بخش فولاد ضرر نکند.
موضوع دیگر، برداشت مباحث زیست محیطی از قوانین است. قوانین زیست محیطی متأسفانه کارشناس محور و سلیقه¬ای شده و از استانی به استان دیگر فرق می¬کند. جالب-تر آنکه در یکی از معادن پروانه بهره¬برداری صادر شده و سازمان صمت اجازه برداشت داده و حقوق دولتی از ماده معدنی اخد می¬کند اما سازمان محیط زیست اعلام کرده است این کار بدون اجازه ایشان بوده و کار را متوقف کرده است. این نوع از کارها صدمات جبران¬ناپذیری را به دلیل سرمایه¬گزاری¬های کلانی که در این قسمت انجام می¬گیرد به سرمایه¬گزار وارد می¬کند.
با اصلاح این موضوعات قطعا موتور اشتغالزایی با سرعت بسیار بالاتری نسبت به قبل حرکت خواهد کرد.
چه میزان خدمات شما در تکاپوی معدن سهم دارد؟
بنده در شرکت کومه معدن پارس با توجه به نقشه¬راه ترسیم شده مسئولیت مدیریت در حوزه اکتشاف تا تولید محصول نهایی را به عهده دارم. شرکت کومه معدن پارس از جمله شرکت¬های انگشت¬شماری است که به نیروهای جوان و خلاق داخلی اعتماد می¬کند و در این راستا هزینه¬های زیادی هم میپردازد. از 11 کارخانه¬ای که بنده تابه¬حال افتخار همکاری در طراحی و ساخت آن¬ها را داشتم همه داخلی بوده¬اند و با عنایت به توجهات خداوند عزیز قابل رقابت با کارخانه¬های خارجی هستند.
قصه آنجا شیرین می¬شود که اعتماد به نفس جوان ایرانی برمی¬گردد و کارخانه¬های چند ده میلیون دلاری که قرار بود از آن طرف مرزها تجهيزات و مهندسي آنها با تحریم و منت وارد شود هم¬اکنون با قیمت¬های بسیار پایینتر ساخته و معدنی که قبلاً ارزش اقتصادی نداشته را اقتصادی کرده است. این امر از سال 93 به بعد به خصوص در بخش معادن مس کوچک و متوسط مقیاس بسیار بارز است.
مطالعات اکتشاف و بهره برداری مناطق معدنی چه دستاوردهایی را در شرکت شما داشته است؟
مطالعات صحیح اکتشاف زیربنای احداث هر کارخانه و بهره¬برداری آن معادن است. تأکید می¬کنم، اکتشاف صحیح نه هر اکتشافی. اکتشافی که از ابتدای قضیه مساله ژئومتالورژی به خصوص در این تیپ از معادن با پیچیدگی¬های بسیار زیاد را لحاظ کند قطعاً اقتصادی خواهد بود. شرکت کومه معدن پارس در چند سال اخیر موفقیت¬های بسیار زیادی از مدیریت درست در اکتشاف کسب کرده است. جدای از کسب عناوین مختلفی چون مکتشف و بهره¬بردار نمونه، در سال¬های مختلف توانست دانش ژئومتالورژی را وارد ساختار مهندسی خود کرده و زیربنای هر کاری را تغییرات زمین قرار دهد. اکتشاف معادن نسیم بالغ بر 70 هزار متر حفاری مغزه¬گیری، اکتشاف معدن پلی¬متال کومه بالغ بر 50 هزار متر حفاری به وسعت پروانه بهر¬برداری 148 کیلومترمربع، اکتشاف پهنه درونه- کاشمر با وسعت حدود 4280 کیلومتر مربع، ارائه مدل بلوکی استخراجی و دینامیکی برا معادن در حال بهره¬برداری از جمله کارهای چند سال اخیر این شکت در حوزه اکتشافات بوده است.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.