بررسی زنجیره ارزش در شرکت آهن و فولاد ارفع: از گندله تا فولاد نهایی

به گزارش پایگاه خبری «معدن نامه»، شرکت آهن و فولاد ارفع به‌عنوان یکی از شرکت‌های معتبر فولادسازی در کشور نقش مهمی را در تکمیل زنجیره تولید فولاد از گندله تا شمش نهایی ایفا می‌کند. این شرکت که در منطقه اردکان یزد مستقر است، با بهره‌مندی از موقعیت جغرافیایی مناسب، دسترسی به خوراک گندله و زیرساخت‌های مدرن، توانسته جایگاه خود را در میان تولیدکنندگان فولاد تثبیت کند. بااین‌حال زنجیره ارزش ارفع نیز مانند بسیاری از واحدهای صنعتی ایران، با چالش‌های متعددی در زمینه تأمین انرژی، قیمت‌گذاری، صادرات و توسعه پایدار روبه‌رو است. این گزارش به بررسی ساختار تولید، چالش‌ها و فرصت‌های موجود در زنجیره ارزش شرکت آهن و فولاد ارفع می‌پردازد.

از گندله تا آهن اسفنجی

نقطه آغاز زنجیره تولید در ارفع، گندله است. این شرکت بخش عمده خوراک گندله خود را از مجتمع گندله‌سازی شرکت معدنی و صنعتی چادرملو تأمین می‌کند که نزدیکی آن به ارفع یکی از مزیت‌های رقابتی شرکت محسوب می‌شود. در واحد احیای مستقیم  (DRI)، گندله با استفاده از گاز طبیعی احیا شده و به آهن اسفنجی تبدیل می‌شود.

سید حسین هاشمی، مدیر واحد احیای مستقیم ارفع در این رابطه می‌گوید: «ظرفیت اسمی کارخانه ۸۰۰ هزار تن در سال طراحی شده بود که در همان سال اول به این ظرفیت رسیدیم. پس‌ازآن، با توجه به نیازهای واحد فولادسازی، افزایش ظرفیت به ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تن در دستور کار قرار گرفت. در سال ۱۴۰۰ و با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده این افزایش ظرفیت اجرا شد و نهایتاً به دلیل محدودیت‌های انرژی موفق شدیم ظرفیت را به ۱ میلیون و ۵۰ هزار تن برسانیم.»

واحد احیاء مستقیم شرکت آهن و فولاد ارفع در تیرماه ۱۴۰۴ با ثبت تولید ۱۱۱,۱۰۲ تن آهن اسفنجی، رکورد بالاترین تولید ماهانه در تاریخ فعالیت این شرکت را شکست که این رقم از رکورد پیشین ۱۱۰,۷۵۷ تنی که در شهریورماه ۱۴۰۳ به ثبت رسیده بود، فراتر رفت.

فرآیند احیا در این شرکت به روش میدرکس انجام می‌شود که به‌عنوان یکی از کارآمدترین و پرکاربردترین فناوری‌های احیای مستقیم در جهان شناخته می‌شود و نسبت به سایر روش‌ها از بازده بالاتری برخوردار است و آلودگی کمتری تولید می‌کند. بهره‌گیری از فنّاوری‌های به‌روز در این بخش، امکان استفاده بهینه از انرژی و کاهش مصرف گاز را برای شرکت فراهم کرده است.

فولادسازی و تولید شمش، از فنّاوری روز تا تولید آلیاژهای کیفی

واحد فولادسازی شرکت آهن و فولاد ارفع از خرداد ۱۳۹۲ وارد فاز بهره‌برداری شد و از همان سال تولید فولاد در این واحد آغاز شد. نقطه عطف عملکرد این بخش دستیابی به ظرفیت اسمی در سال ۱۳۹۶ و عبور از ۱۰۶ درصد ظرفیت در سال ۱۳۹۷ بود، رکوردی که در صنعت فولاد کشور کم‌سابقه محسوب می‌شود. همچنین در مرداد ۱۴۰۱ با هدف توسعه بازار و حفظ مشتریان داخلی، پروژه افزایش ۲۵ درصدی ظرفیت عملیاتی شد و علاوه بر رشد کمی تولید، امکان تولید مقاطع متنوع‌تری از جمله مقاطع ۱۲۵×۱۲۵ و گرد ۲۲۵ میلی‌متر نیز فراهم شد.

در قلب این واحد یک کوره قوس الکتریکی (EAF) مدرن با ظرفیت ۱۸۰ تن قرار دارد که از فناوری روز کشور ایتالیا بهره می‌برد. این کوره قابلیت تولید روزانه ۳۱۰۰ تن فولاد مذاب را داراست و به لانس‌های خودکار تزریق اکسیژن و کربن مجهز است که بازدهی فرآیند ذوب را افزایش می‌دهند. این روش یکی از پاک‌ترین فرآیندهای تولید فولاد به شمار می‌رود و مزایای زیست‌محیطی قابل‌توجهی دارد.

در ادامه مسیر فولاد مذاب وارد کوره پاتیلی با ظرفیت ۱۸۰ تن می‌شود تا عملیات تصفیه و گاززدایی انجام گیرد. این کوره با قابلیت دمش آرگون و سیستم شارژ اتوماتیک، امکان حذف ناخالصی‌هایی مانند گوگرد را فراهم می‌کند و نقش مهمی در ارتقاء کیفیت فولاد ایفا می‌کند.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد واحد فولادسازی ارفع، بهره‌گیری از سیستم گاززدایی و کربن‌زدایی تحت خلأ (VD/VOD) است. این سیستم امکان تولید فولادهای کیفی و آلیاژی با کاربری‌های خاص و حساس را فراهم می‌کند. این توانمندی نه‌تنها تنوع محصول را افزایش داده، بلکه وابستگی کشور به واردات فولادهای آلیاژی را نیز کاهش می‌دهد.

در مرحله نهایی فولاد مذاب از طریق یک ماشین ریخته‌گری پیوسته قوسی شکل با ۶ خط ریخته‌گری به شمش تبدیل می‌شود. این ماشین به همزن الکترومغناطیسی (EMS) و سیستم‌های پیشرفته کنترل ریخته‌گری زیرسطحی مجهز است که باعث بهبود ساختار متالورژیکی و ارتقای کیفیت سطحی شمش‌های تولیدی می‌شود. نتیجه این فناوری‌ها، تولید محصولاتی با کمترین میزان حباب گازی و حداکثر یکنواختی است که استانداردهای بین‌المللی را برآورده می‌کنند.

یکی از مزایای تولید در ارفع انعطاف‌پذیری در تولید انواع شمش فولادی متناسب با نیاز بازار است. بیشتر محصولات شرکت در قالب شمش برای بازار داخلی یا صادراتی عرضه می‌شوند، اگرچه عدم توسعه واحد نورد یکی از نقاط ضعف فعلی در زنجیره ارزش ارفع به شمار می‌آید.

دستیابی به تولید پایدار نقطه عطف ۱۴۰۴

یکی از مهم‌ترین تحولات اخیر در زنجیره ارزش شرکت آهن و فولاد ارفع، دستیابی به تولید پایدار و فعالیت با ظرفیت کامل از ابتدای تیرماه ۱۴۰۴ است.

امین صفری مدیرعامل شرکت با اشاره به اقداماتی که از اواخر سال گذشته برای ارتقاء پایداری تولید انجام شده، اعلام کرده است: «با تمهیداتی که از اواخر سال قبل در نظر گرفتیم، امسال برای نخستین بار توانستیم تولید پایدار را از ابتدای تیر ماه عملی سازیم.»

او ادامه داده: «اکنون با ظرفیت کامل در حال فعالیت در واحدهای تولیدی شرکت هستیم. این در حالی است که در ماه قبل با توجه به محدودیت‌های تأمین انرژی، مجبور به تولید با ظرفیت پایین بودیم اما اکنون به شرایط تولید پایدار رسیده‌ایم.»

این تحول می‌تواند نقطه عطفی در مسیر عملکرد عملیاتی شرکت محسوب شود؛ به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از فولادسازان کشور درگیر ناترازی انرژی هستند. تثبیت تولید در واحدهای احیای مستقیم و فولادسازی، به ارفع این امکان را می‌دهد که از ظرفیت‌های موجود بهره‌برداری کامل کرده و حضور مؤثرتری در بازار داخلی و صادراتی داشته باشد.

جهش صادراتی ارفع در مسیر بازارهای بین‌المللی

شرکت آهن و فولاد ارفع در حوزه فروش خارجی نیز یک دستاورد استراتژیک را به ثبت رسانده است. برای نخستین بار موفق به صادرات ۵۰ هزار تن محصول شده است، درحالی‌که در مدت مشابه سال گذشته هیچ‌گونه صادراتی ثبت نشده بود. این گام نشان‌دهنده ورود جدی شرکت به بازارهای بین‌المللی و حرکت در مسیر تنوع‌بخشی به سبد فروش است.

فروش داخلی در رکود، عملکرد نزدیک به اهداف

با وجود فضای راکد در بازار فولاد داخلی و مشکلات مربوط به قیمت‌گذاری دستوری، ارفع توانسته است عملکرد فروش مناسبی در داخل کشور داشته باشد.

مجموع درآمد ارفع از محل فروش محصولات و خدمات در چهار ماهه نخست سال جاری به رقم ۶۸۵۳ میلیارد تومان رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل (۶۵۳۰ میلیارد تومان) رشدی حدود ۵ درصدی را نشان می‌دهد.

روند افزایشی درآمد ارفع بیش از همه در تیرماه مشهود بوده است و این شرکت در تیر ۱۴۰۴ توانسته با ثبت فروش ۱۴۲۷ میلیارد تومانی، نسبت به تیرماه سال گذشته که درآمدی معادل ۵۷۰ میلیارد تومان داشت، جهشی چشمگیر و ۱۵۰ درصدی را تجربه کند. این رشد در شرایطی رقم خورده که بازار فولاد داخلی و صادراتی با چالش‌هایی همچون نوسانات نرخ ارز، محدودیت‌های صادرات و تغییرات نرخ فروش روبه‌رو بوده، بااین‌حال ارفع توانسته با اتخاذ سیاست‌های مؤثر در بازاریابی و مدیریت فروش، روند صعودی خود را حفظ کند.

چالش‌های پیش ‌روی زنجیره ارزش ارفع

_ محدودیت انرژی و ناترازی برق: واحدهای احیای مستقیم و کوره‌های قوس الکتریکی وابستگی شدیدی به برق دارند. در سال‌های اخیر قطعی برق و محدودیت‌های تأمین انرژی به کاهش تولید یا توقف برخی خطوط در فصل تابستان منجر شده است. ارفع با پیگیری طرح‌های تولید برق اختصاصی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در تلاش است این مشکل را در بلندمدت کاهش دهد.

_ تحریم‌ها و محدودیت‌های صادرات: تحریم‌های بین‌المللی موجب افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، بیمه و انتقال ارز شده‌اند. باوجوداین شرکت توانسته بخشی از محصولات خود را به کشورهای منطقه و جنوب شرق آسیا صادر کند. نبود اسکله اختصاصی و وابستگی به زیرساخت‌های بندری دولتی، چالش دیگری در این مسیر است.

_ قیمت‌گذاری دستوری و نبود شفافیت در بازار: مداخله دولت در قیمت‌گذاری فولاد باعث کاهش حاشیه سود شرکت‌ها شده است. اختلاف قیمت بین نرخ جهانی و نرخ فروش داخلی، جذابیت تولید برای عرضه داخل را کاهش داده است.

_ عدم توسعه حلقه نهایی (نورد): زنجیره ارزش ارفع در مرحله نهایی (یعنی تولید محصول نهایی نظیر میلگرد یا تیرآهن) ناقص است. این موضوع باعث شده شرکت نتواند از ارزش افزوده بالاتر در حلقه نهایی بهره‌مند شود. توسعه واحد نورد یا همکاری با نوردکاران پایین‌دستی، یکی از گزینه‌های راهبردی برای آینده شرکت محسوب می‌شود.

افق‌های توسعه

شرکت آهن و فولاد ارفع در برنامه توسعه خود باید به سمت طرح‌هایی نظیر افزایش ظرفیت احیای مستقیم، اجرای طرح نورد گرم، تأمین برق پایدار و دیجیتالی‌سازی فرآیندها برود. همچنین ورود به زنجیره صادرات از طریق ایجاد هاب‌های فروش منطقه‌ای و تقویت برند صادراتی باید به شکل جدی‌تری در دستور کار قرار بگیرند.

جمع‌بندی

بررسی زنجیره ارزش در شرکت آهن و فولاد ارفع نشان می‌دهد که این شرکت با تکیه بر ظرفیت‌های موجود، توانسته زنجیره‌ای نسبتاً کامل از گندله تا شمش فولادی ایجاد کند. موفقیت در تثبیت تولید، عبور از بحران انرژی، آغاز صادرات و حفظ بازار داخلی در رکود، همه بیانگر مدیریت مؤثر و برنامه‌محور در ارفع است. در صورت ادامه این مسیر و توسعه حلقه‌های پایین‌دستی، شرکت می‌تواند جایگاه خود را در بازار فولاد کشور و منطقه بیش‌ازپیش تثبیت کند.