معدن جانجا و آینده‌ای روشن برای اقتصاد سیستان و بلوچستان
معدن مس جانجا در منطقه نیمروز استان سیستان و بلوچستان، با ذخایر عظیم و پتانسیل بی‌نظیر خود می‌تواند باعث توسعه اقتصادی سیستان و بلوچستان شود. این معدن که هنوز در مرحله پیش از بهره‌برداری قرار دارد، تا اینجای کار نقش کلیدی خود را در ایجاد اشتغال، توسعه زیرساخت‌ها و ارتقاء معیشت مردم منطقه نشان داده است.
به گزارش پایگاه خبری «معدن نامه»، معدن جانجا با ذخیره قطعی ۳۰۰ میلیون تنی و چشم‌انداز تولید سالانه صدها هزار تن کنسانتره مس نه‌تنها به یکی از بزرگ‌ترین معادن کشور بدل خواهد شد، بلکه می‌تواند با جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی سهم ایران را در بازار جهانی مس ارتقاء دهد. این پروژه در صورت بهره‌برداری همسو با محیط زیست می‌تواند الگویی از همزیستی صنعت و محیط‌زیست را ارائه کند. جانجا فرصتی تاریخی برای استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود تا جایگاه خود را در نقشه اقتصادی کشور بهبود بخشد.
اهمیت راهبردی معدن جانجا برای توسعه اقتصادی استان سیستان و بلوچستان
معدن مس جانجا یکی از پروژه‌های معدنی بزرگ و راهبردی شرق کشور به شمار می‌رود. با وجود اینکه معدن جانجا هنوز به مرحله بهره‌برداری نرسیده، اما می‌توان انتظار داشت که با شروع به کار و توسعه فعالیت‌های آن شاهد رشد اقتصادی، اشتغال و زیرساخت‌های این منطقه محروم کشور باشیم.
بر اساس برآوردهای اولیه، معدن جانجا یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مس در شرق کشور را در دل خود جای داده است. این ذخایر باارزش نه‌تنها از نظر اقتصادی سودآور هستند بلکه می‌توانند سهم ایران را در بازار جهانی افزایش دهند.
یکی از تأثیرگذارترین نتایج فعال‌سازی این معدن، ایجاد هزاران فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم برای مردم منطقه است. طبق اعلام مرکز آمار ایران، استان سیستان و بلوچستان دارای بیشترین نرخ بیکاری در کشور است و پروژه‌ای بزرگ مانند معدن جانجا می‌تواند بستر اشتغال پایدار را برای جوانان این استان فراهم کند. با شروع به کار معدن جانجا طیف وسیعی از مشاغل برای کارگران فنی و مهندسان و شغل‌های خدماتی و پشتیبانی ایجاد خواهد شد. در حال حاضر بیش از ۸۰۰ نفر به‌طور مستقیم در این پروژه مشغول به کار هستند و پیش‌بینی می‌شود پس از بهره‌برداری، این تعداد به ۱۵۰۰ نفر افزایش یابد. اشتغال غیرمستقیم این مجموعه نیز به بیش از ۵۰۰۰ نفر خواهد رسید.
از سوی دیگر فعالیت معدن جانجا به جز تأثیرات مستقیم، به‌صورت غیرمستقیم نیز بر اقتصاد استان تأثیرگذار است. فعال‌سازی یک معدن بزرگ مستلزم توسعه زیرساخت‌هایی مانند راه، برق، آب، ارتباطات و حمل‌ونقل است. این زیرساخت‌ها نه‌تنها برای معدن بلکه برای توسعه سایر بخش‌های اقتصادی استان نیز حیاتی هستند. همچنین معدن جانجا می‌تواند بستری برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی فراهم آورد؛ امری که به گردش سرمایه، رشد اقتصادی و ارتقاء سطح معیشت مردم منطقه کمک خواهد کرد.
فعالیت‌های معدنی با ایجاد ارزش افزوده بالا به افزایش درآمدهای عمومی کمک می‌کند و دولت می‌تواند از این منابع برای ارتقاء خدمات عمومی در حوزه‌هایی مانند آموزش، بهداشت و محیط‌زیست استفاده کند. اگر بهره‌برداری از معدن جانجا با رویکرد توسعه پایدار همراه باشد، می‌تواند به الگویی موفق برای همزیستی صنعت و جامعه محلی تبدیل شود.
پتانسیل‌های زمین‌شناسی و ارزش ذخایر معدن جانجا
معدن مس جانجا با توجه به موقعیت زمین‌شناسی و شواهد به‌دست‌آمده از مطالعات اکتشافی، دارای ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یکی از مراکز اصلی استخراج مس در کشور است. اگرچه عملیات بهره‌برداری از این معدن هنوز آغاز نشده اما داده‌های موجود از ارزش بالای اقتصادی این ذخایر حکایت دارد.
منطقه جانجا در ناحیه‌ای قرار دارد که از لحاظ زمین‌شناسی دارای پتانسیل بالایی برای عناصر فلزی از جمله مس، طلا و مولیبدن است. مطالعات زمین‌شناسی در این منطقه نشان‌دهنده حضور گسترده سنگ‌های آذرین و دگرگونی است که معمولاً با کانی‌سازی مس مرتبط هستند.
تحقیقات اکتشافی انجام‌شده نشان داده‌اند که ذخایر مس در معدن جانجا عمدتاً از نوع پورفیری هستند. کانسارهای پورفیری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تأمین مس در جهان شناخته می‌شوند که علاوه بر مس، اغلب دارای مقادیر قابل‌توجهی از مولیبدن، طلا و نقره نیز هستند. چنین ساختاری ارزش استراتژیک ذخایر جانجا را چند برابر می‌کند.
برآوردهای اولیه حاکی از آن است که معدن جانجا دارای ذخایر قابل‌توجهی از مس است که می‌تواند در رده معادن بزرگ کشور قرار گیرد. طبق اعلام اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، ذخیره قطعی اکتشاف‌شده معدن مس جانجا به ۳۰۰ میلیون تن رسیده است و به احتمال زیاد ذخایر زمین‌شناسی این معدن افزایش چشمگیری خواهند داشت. با توجه به قیمت جهانی فلز مس و روند رو به رشد تقاضای آن در صنایع مختلف از جمله الکترونیک، انرژی‌های تجدیدپذیر و خودروسازی، معدن جانجا می‌تواند منبع درآمد قابل توجهی برای کشور و استان سیستان و بلوچستان باشد.
با توجه به وسعت منطقه جانجا و ساختار زمین‌شناسی مشابه در نواحی اطراف، احتمال وجود ذخایر فلزی دیگر نیز در حریم معدن وجود دارد. این موضوع افق‌های گسترده‌ای برای اکتشافات آتی و توسعه پهنه‌های معدنی جدید باز می‌کند که می‌تواند منجر به شناسایی منابع جدید مس، طلا یا دیگر فلزات پایه شود.
مراحل اجرایی معدن جانجا و چشم‌انداز بهره‌برداری کامل
طبق آخرین گزارش منتشر شده از سوی روابط عمومی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و صنایع مس جانجا، تاکنون بیش از ۱۱۰ هزار متر حفاری اکتشافی در این منطقه انجام شده است. همچنین بیش از ۶٫۴ میلیون متر مکعب باطله‌برداری در این محل صورت گرفته است.
بر اساس برنامه‌ریزی‌ها این معدن قادر خواهد بود سالانه حدود ۱۳۰ هزار تن کنسانتره مس با عیار ۲۶ درصد تولید کند. پروژه مذکور به‌منظور استخراج سالانه ۱۶ میلیون تن سنگ سولفیدی با نسبت باطله‌برداری حدود ۵ و تولید ۱۳۰ هزار تن کنسانتره مس طراحی شده است.
ساخت کارخانه لیچینگ در مجموعه جانجا در حال انجام است که هدف اصلی این پروژه، احداث کارخانه‌ای برای تولید سالانه ۳ هزار تن مس کاتد است. این کارخانه به‌عنوان بخشی از طرح‌های توسعه‌ای شرکت، در راستای افزایش ظرفیت تولید و بهبود فرآیندهای صنعتی طراحی شده است.
بزرگ‌ترین سازه فروشویی هیپ لیچینگ کشور نیز در جانجا در حال ساخت است که این سازه با مساحتی بالغ بر ۶۰۰ هزار متر مربع، تاکنون ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
همچنین پیش‌بینی می‌شود کارخانه کنسانتره این پروژه طی ۳ سال آینده به بهره‌برداری برسد.
چالش‌های زیست‌محیطی و راهکارهای توسعه پایدار در معدن جانجا
بهره‌برداری از معادن بزرگ همواره با چالش‌های زیست‌محیطی همراه بوده که برطرف کردن این چالش‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، مدیریت علمی و رویکرد توسعه پایدار است.
از جمله مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی که پروژه مس جانجا با آن روبرو است می‌توان به آلودگی منابع آب، فرسایش خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی، آلودگی هوا و گردوغبار و تولید پسماندهای صنعتی اشاره کرد.
برای پیشگیری از بروز این مشکلات در زمان بهره‌برداری از معدن مس جانجا باید اقداماتی چون ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (EIA)، مدیریت پایدار منابع آب، کنترل گردوغبار، مدیریت باطله‌ها و بازیافت، مسئولیت اجتماعی و آموزش جوامع محلی و استفاده از فناوری‌های پاک و نوآورانه به‌صورت جدی در دستور کار قرار بگیرند.
معدن مس جانجا درعین‌حال که ظرفیت بالایی برای ایجاد تحول اقتصادی در سیستان و بلوچستان دارد، باید با نگاه محیط‌زیست‌محور توسعه یابد. تجربه جهانی نشان داده است که بهره‌برداری از معادن بدون ملاحظات زیست‌محیطی، منجر به بروز هزینه‌های جبران‌ناپذیر برای نسل‌های آینده خواهد شد. اگر معدن جانجا به الگویی برای توسعه پایدار معدنی تبدیل شود، نه‌تنها درآمد و اشتغال به ارمغان می‌آورد، بلکه جایگاه ایران را در عرصه بهره‌برداری مسئولانه از منابع طبیعی ارتقاء خواهد داد.
فرصتی بزرگ برای استان سیستان و بلوچستان
معدن جانجا نه‌تنها به‌عنوان یک ذخیره بزرگ مس، بلکه به‌عنوان یک پروژه زمین‌شناسی باارزش، از اهمیت بالایی در آینده صنعت معدن کشور برخوردار است. موقعیت زمین‌شناسی مناسب، ساختار کانسار پورفیری و حجم قابل‌توجه ذخایر، همگی عواملی هستند که این معدن را به یک دارایی استراتژیک برای توسعه اقتصادی و صنعتی شرق ایران تبدیل کرده‌اند. تداوم مطالعات علمی و تکمیل اکتشافات تفصیلی، می‌تواند تصویر دقیق‌تری از ظرفیت‌های این معدن به‌دست دهد و زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر در سال‌های آینده شود.
معدن جانجا یک فرصت تاریخی برای استان سیستان و بلوچستان است. این پروژه در صورت مدیریت هوشمندانه و مشارکت فعال مردم بومی می‌تواند از یک طرح صنعتی صرف فراتر رود و به موتور محرکه توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیربنایی این استان بدل شود. اکنون زمان آن فرارسیده تا با برنامه‌ریزی دقیق، این ظرفیت بزرگ به ثمر نشیند و سیستان و بلوچستان به جایگاه شایسته خود در نقشه اقتصادی کشور نزدیک‌تر شود.
