کاهش ریسک اکتشاف با هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین در بخش معدن
زمین‌شناسی در ایران می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین وارد مرحله تازه‌ای شود. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اعلام کرده که با اجرای طرح تحول زمین‌شناسی در چهار لایه اصلی، به‌کارگیری هوش مصنوعی، داده‌های ماهواره‌ای و ژئوفیزیک هوابرد، ریسک و هزینه اکتشاف به‌طور چشمگیری کاهش خواهد یافت.
به گزارش پایگاه خبری «معدن نامه»، طرح تحول زمین‌شناسی که با توافق سه‌جانبه میان سازمان زمین‌شناسی، ایمیدرو و معاونت معدنی وزارت صمت به جریان افتاده، بر پایه استفاده از فناوری‌های نوین طراحی شده است. این طرح قرار است در چهار لایه «ژئوفیزیک هوابرد، زمین‌شناسی اقتصادی، ژئوشیمی و زمین‌شناسی در مقیاس یک‌پنجاه‌هزارم» اجرا شود.
ابراهیم مولابیگی معاون اکتشاف سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اخیراً با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های جدید گفته است: «این سازمان در راستای تکلیف قانونی خود مکلف است طی برنامه هفتم توسعه دو میلیون کیلومتر خطی از سطح کشور را تحت پوشش ژئوفیزیک هوابرد به روش مغناطیس‌سنجی و رادیومتری قرار دهد.»
او با اشاره به اینکه برای اجرای این هدف، اجاره دو فروند بالگرد در پهنه جیرفت–بحرآسمان در دستور کار قرار گرفته، ادامه داده: «در فاز اول مقرر شد ۱۲۰ هزار کیلومتر خطی با بالگردها پوشش داده شود و هم‌زمان شرکتهای خصوصی توانمند طی برنامه چهار ساله، دو میلیون کیلومتر خطی دیگر را عملیاتی کنند.»
به گفته مولابیگی استفاده از فناوری‌های پیشرفته تنها به ژئوفیزیک هوابرد محدود نمی‌شود، بلکه تحلیل داده‌ها نیز با روش‌های نوین دنبال می‌شود: «سازمان زمین‌شناسی با همکاری شرکتهای دانش‌بنیان، قرارداد تهیه پلتفرم هوش مصنوعی برای فرآیندهای اکتشافی را منعقد کرده است. در فاز اول این هوشمندسازی، نقشه‌های ژئوشیمیایی در مقیاس یک‌پنجاه‌هزارم تهیه خواهد شد.»
او همچنین به یکی دیگر از فناوری‌های مهم اشاره کرده است: «روش مگنتومتریک (MT) در مطالعه پوسته ایران با هدف اکتشاف کانسارهای عمیق به کار گرفته خواهد شد و طبق برنامه زمان‌بندی، طی چهار سال آینده کل کشور تحت پوشش این روش قرار می‌گیرد.»
مولابیگی تأکید کرده که این رویکردهای فناورانه نه تنها سرعت و دقت اکتشافات را افزایش می‌دهد، بلکه ریسک سرمایه‌گذاری را برای بخش خصوصی کاهش می‌دهد: «توجه به فناوری‌های نوین و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در معادن برای بخش خصوصی از برنامه‌های جدی و اجتناب‌ناپذیر این سازمان در بخش اکتشاف است.»
با نگاهی تحلیلی می‌توان گفت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در اکتشاف معادن ایران، علاوه بر کاهش هزینه و زمان، پیامدهای مهمی را در عرصه اقتصاد ملی به دنبال دارد. داده‌های دقیق زمین‌شناسی و نقشه‌های ژئوشیمیایی می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی قرار گیرد و زمینه توسعه صنایع پایین‌دستی و ایجاد ارزش افزوده در بخش معدن را فراهم سازد.
از سوی دیگر ورود فناوری‌هایی مانند بایولیچینگ و هوش مصنوعی نشان‌دهنده تغییر رویکرد سنتی به سمت نوآوری در حوزه معدن است. این روند نه تنها منجر به کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی و مالی می‌شود، بلکه امکان رقابت‌پذیری ایران در بازار جهانی مواد معدنی را افزایش می‌دهد. در چنین شرایطی اجرای موفق طرح تحول زمین‌شناسی می‌تواند کشور را به یکی از قطب‌های مهم داده‌محور در اکتشاف معدنی منطقه تبدیل کند.
