کاهش تدریجی سهم تجارت کاتد در برابر کنسانتره

به گزارش پایگاه خبری معدن نامه، کاهش تولید کنسانتره به دلیل شیوع و همه‌ گیری ویروس کرونا و استفاده از ذخایر موجودی انبار کاتد شرکت‌ های بزرگ در کنار رشد مصرف کاتد چین، نقش مهمی در این افزایش ایفا کرد، اما از سال ۲۰۲۱ به بعد، افزایش قیمت جهانی مس و ادامه روند کاهش تعرفه‌ های ذوب و پالایش موجب شد فروش کنسانتره مقرون‌ به‌ صرفه‌تر بوده و سهم تجارت کاتد در مقایسه با کنسانتره کاهش یافته و روند نزولی در سهم تجارت کاتد به کنسانتره دوباره مشاهده شود.

نقش مس در اقتصاد جهانی روزبه‌روز پررنگ‌تر می‌شود و امروزه با گسترش فناوری‌ های نوین، حرکت اقتصاد جهانی به سمت انتشار کربن صفر و توسعه انرژی‌ های پاک نیز بر این روند افزوده و مس را به یکی از عناصر کلیدی در ایجاد زیرساخت‌های آینده بدل کرده است. در این میان، صنایعی نظیر خودرو‌های برقی، باتری‌های شارژی و انرژی‌ های تجدیدپذیر، سهم فزاینده‌ ای از مصرف جهانی این فلز را به خود اختصاص داده‌اند؛ از همین رو، مس به عنوان فلزی راهبردی در آینده اقتصاد جهانی شناخته می‌شود.

این تغییرات در سطح تقاضا به طور مستقیم ساختار تجارت بین‌ المللی مس را نیز دگرگون ساخته است؛ به‌ گونه‌ای که کشور‌ها برای حفظ جایگاه خود در بازار و تامین پایدار نیاز‌های صنعتی، ناچار به بازنگری در سیاست‌های تولید، صادرات و سرمایه‌ گذاری شده‌اند و تجارت این فلز بیش از هر زمان دیگر، بازتابی از سیاست‌ های جدید دولت‌ ها در قبال تولید و تحولات فناوری محسوب می‌شود. از این رو، بررسی نسبت کنسانتره به کاتد در تجارت هر کشور می‌تواند شاخصی برای ارزیابی جهت‌ گیری‌ های سیاستی آن کشور نیز محسوب شود.

اهمیت این مقایسه به ویژه طی دهه‌ های اخیر بیشتر شده است و برخی اقتصاد‌های بزرگ مصرف‌کننده با واردات گسترده کنسانتره و توسعه ظرفیت‌های ذوب و پالایش داخلی، مسیری برای تامین کاتد مصرفی خود ایجاد کرده‌اند. در چنین شرایطی، تغییر نسبت تجارت کنسانتره به کاتد در مقیاس بین‌ المللی می‌تواند معیاری روشن برای فهم جابه‌جایی توازن قدرت در زنجیره جهانی مس باشد.

طی این دوره، صادرات جهانی کنسانتره مس با رشد سالیانه‌ای معادل ۳٫۷ درصد، روندی کاملا صعودی را تجربه کرده و تناژ آن در مجموع با رشد حدود ۴۴ درصدی، از حدود ۳۲ میلیون تن در سال ۲۰۱۵ به حدود ۴۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته است.

بررسی دقیق‌ تر نشان می‌دهد که کشور پرو با حدود ۹۰ درصد افزایش در حجم صادرات، بیشترین تاثیر را در تحقق این رشد جهانی داشته و توانسته است رشد سالیانه‌ای در حدود ۶٫۶ درصد به ثبت برساند. در عین حال، شیلی به عنوان بزرگ‌ ترین صادرکننده کنسانتره مس، از حدود ۹ میلیون تن تولید در سال ۲۰۱۵ با رشد سالیانه ۵٫۶ درصدی به حدود ۱۴٫۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این کشور پس از تجربه افت ۱۲ درصدی طی بازه زمانی ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، در سال ۲۰۲۴ با افزایش ۲۳ درصدی تولید، بار دیگر به مسیر رشد برگشت و توانست سهمی معادل ۳۰ درصد از کل صادرات جهانی را حفظ کند.

در این میان، کل صادرات جهانی تنها در دو مقطع با افت همراه بوده است. نخست در سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع کرونا و اختلال در زنجیره تامین، کاهش تجارت حدود ۵ درصدی رخ داد. مورد دیگر در سال ۲۰۲۴ بود که علی‌رغم افزایش صادرات شیلی، کاهش صادرات سایر کشور‌ها باعث افت حدود ۲ درصدی کل صادرات شد. این روند کاهشی به افزایش تمرکز صادرات در قاره آمریکای جنوبی انجامید؛ به نحوی که در سال ۲۰۲۴، بیش از ۶۰ درصد کل صادرات کنسانتره مس جهان از مبادی این قاره صورت گرفت.

در بخش واردات، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ روندی کاملا صعودی مشاهده می‌شود و حتی در سال ۲۰۲۰ نیز افتی اندک معادل ۰٫۵ درصد ثبت شد که این کاهش مجددا در سال بعد جبران شد. در نهایت، واردات با رشد سالیانه ۴ درصد از حدود ۲۹ میلیون تن در سال ۲۰۱۵ به حدود ۴۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ رسید و در مجموع رشدی معادل ۵۰ درصد را تجربه کرد.

چین در این میان رهبر بلامنازع بازار واردات است؛ به نحوی که واردات این کشور طی دوره مذکور با رشد سالیانه ۸ درصد، از ۱۳ میلیون تن به ۲۸ میلیون تن افزایش یافت و رشدی معادل ۱۱۲ درصد در حجم تجارت این کشور رقم خورد تا در سال ۲۰۲۴ با سهم حدود ۶۶ درصدی از کل واردات جهان جایگاه نخست خود را تثبیت کند. در کنار چین، ژاپن به عنوان دومین واردکننده بزرگ کنسانتره مس با وجود نوسانات دوره‌ای، توانسته است میانگین وارداتی نزدیک به پنج میلیون تن را حفظ کند و با رشد سالیانه‌ای کمتر از یک درصد، در سال ۲۰۲۴ سهمی حدود ۱۲ درصد از واردات جهانی را به خود اختصاص دهد.

صادرات کاتد مس در این دوره روندی نوسانی داشته و در مجموع با افزایش سالانه حدود یک درصد، رشدی معادل ۱۰ درصد در حجم صادرات به ثبت رسیده است. میزان صادرات از حدود ۸٫۵ میلیون تن در سال ۲۰۱۵، به حدود ۹٫۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ رسیده است.

بیشترین حجم صادرات در سال ۲۰۲۰ با حدود ۹٫۵ میلیون تن محقق و کمترین میزان صادرات در سال ۲۰۱۷ با حدود ۸٫۳ میلیون تن ثبت شد. در سال ۲۰۱۷ به دلیل افزایش قیمت مس و کاهش عرضه جهانی کاتد، برخی مصرف‌کنندگان بزرگ به سمت جایگزینی قراضه مس در فرآیند‌های تولید روی آوردند که در نهایت افت صادرات را رقم زد. در مقابل، سال ۲۰۲۰ با وجود محدودیت‌های ناشی از کرونا، به دلیل تقاضای بالای چین و افزایش واردات حدود ۴٫۵ میلیون تنی در این کشور و نیز ورود پرقدرت کنگو به عرصه صادرات، رکوردی بی‌سابقه در تجارت جهانی کاتد مس رقم خورد.

شیلی طی بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴، بیشترین حجم صادرات کاتد مس را در اختیار داشت، اما در سال ۲۰۲۴، جایگاه نخست را به کنگو واگذار کرد. روند نزولی صادرات شیلی از سال ۲۰۱۸ آغاز شد که دلیل آن، تمرکز بیشتر بر فروش کنسانتره ناشی از کاهش متوسط عیار ذخایر از حدود ۰٫۸ به ۰٫۶ درصد و پیچیده‌تر شدن فرآیند‌های ذوب و پالایش به ویژه در شرکت «Codelco» بود.

در نتیجه طی این ۱۰ سال، صادرات کاتد شیلی با افت سالیانه‌ای حدود ۳ درصد مواجه شد و نهایتا حدود ۳۰ درصد کاهش یافت. با وجود این افت، شیلی همچنان در سال ۲۰۲۴ سهمی نزدیک به ۲۰ درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده و به عنوان یکی از بازیگران اصلی باقی مانده است. ذکر این نکته حائز اهمیت بوده که عمده صادرات کاتد این کشور کاتد الکترووینینگ بوده است. در مقابل، کنگو در سایه سیاست‌های جدید دولت مبنی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی به ویژه از جانب چین، از سال ۲۰۱۸ به سمت تولید کاتد روی آورد و در سال ۲۰۲۰، بیش از یک میلیون تن کاتد صادر کرد و ظرف کمتر از چهار سال با رشدی معادل ۱۰۰ درصد، به حدود دو میلیون تن صادرات در سال ۲۰۲۴ رسید و رهبری بازار جهانی در صادرات کاتد را به دست گرفت.

در کنار این دو کشور، ژاپن نیز طی دوره مورد بررسی با رشد سالیانه‌ای حدود ۳ درصد، صادرات خود را از ۵۰۰ هزار تن در سال ۲۰۱۵، به حدود ۷۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۴ افزایش داد و سهمی معادل ۷ درصد از صادرات جهانی به دست آورد. سایر کشورها، اما با روندی کاهشی مواجه شدند و حدود ۱۱ درصد از حجم صادراتی خود را از دست دادند. در واردات نیز نوسانات متعددی دیده می‌شود، اما نهایتا در سال ۲۰۲۴ حجم واردات جهانی کاتد مس در سطحی نزدیک به ۹ میلیون تن تثبیت شد و رشد سالیانه‌ای اندک و نزدیک به صفر را تجربه کرد. این ثبات عمدتا ناشی از پایداری واردات چین با حدود ۳٫۵ میلیون تن و سایر کشور‌های بررسی شده با مجموع چهار میلیون تن بوده است.

ایالات متحده آمریکا در این میان بیشترین افزایش واردات را ثبت کرده است. این کشور حجم واردات خود را از حدود ۶۵۰ هزار تن در سال ۲۰۱۵ با رشد سالیانه‌ای نزدیک به ۳ درصد، به حدود ۹۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۴ رساند و سهمی معادل ۱۰ درصد از کل واردات جهانی را از آن خود کرد. در مقابل، آلمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان کاتد مس در جهان با روندی نزولی همراه شد و طی بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴، واردات خود را حدود ۳۸ درصد کاهش داد. حجم واردات این کشور از حدود ۶۵۰ هزار تن در سال ۲۰۱۵، به حدود ۴۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۴ رسید و در نهایت تنها ۴ درصد از کل واردات جهانی را در اختیار داشت؛ در حالی که این سهم در اغلب سال‌های پیشین نزدیک به ۷ درصد گزارش می‌شد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی این سال‌ها روندی نزولی در این نسبت شکل گرفته است؛ به‌ گونه‌ای که از حدود ۲۷ درصد در ابتدای این بازه زمانی به حدود ۲۰ درصد در انتهای آن کاهش یافته است. این روند کاهشی از همان سال ۲۰۱۵ آغاز شد و تا سال ۲۰۱۹ ادامه یافت.

این روند به ویژه تحت تاثیر رشد سریع‌تر ظرفیت استخراج کنسانتره در مقایسه با ظرفیت جهانی ذوب و پالایش بود. با این حال، در سال ۲۰۲۰ این نسبت برخلاف روند کلی صعودی شد و حدود ۴ درصد افزایش یافت. دلیل این جهش، کاهش تولید کنسانتره معادن در پی شیوع همه‌گیری کرونا و اتکای شرکت‌های بزرگ به موجودی انبار‌ها برای تولید کاتد بود. علاوه‌ بر این، رشد مصرف کاتد در چین نقش موثری در این افزایش ایفا کرد. در نهایت، از سال ۲۰۲۰ این نسبت در حدود ۲۵ درصد باقی ماند.

لازم به ذکر است که افزایش قیمت جهانی این فلز و سودآوری بیشتر فعالیت‌های معدنکاری در برابر ذوب و پالایش و کاهش تعرفه ذوب و پالایش (TC/RC) موجب شد تا تنها مصرف‌کنندگان کاتد نسبت به تولید آن اقدام کنند و این تغییر پارادایم در نتیجه سهم تولید و تجارت کاتد نسبت به کنسانتره کاهش یافته است.

 روزگار معدن