برآورد سرمایه لازم جهت ایجاد زیرساختها در صنعت فولاد؛
وضعیت حملونقل مواد معدنی ایران از طریق سیستم ریلی
هزینه ترانسپورت مواد معدنی در حوزه معدنکاری رقم قابلملاحظهای از قیمت تمامشده را تشکیل میدهد، انتقال مواد معدنی و هزینهای که به این منظور پرداخت میشود، اثر بسیاری روی قیمت تمامشده محصول دارد که سیستم حملونقل ریلی در مقایسه با انواع سیستمهای حملونقل، هم از نظر مصرف و هم بالا بودن راندمان ایمنی و حفظ محیطزیست و همچنین از نظر حمل انبوه با قیمت مناسب، دارای توجیه فنی و اقتصادی است.
تقسیمبندی سیستمهای حملونقل:
سیستمهای حملونقل در چهار دسته حملونقل جادهای، ریلی، دریایی و هوایی تقسیمبندی میشوند.
نکته 1 » سیستم حملونقل ریلی هم از نظر مصرف انرژی و هم ایمنی و حفظ محیطزیست در اولویت استفاده قرارداد.
نکته 2 » گازوئیل مصرفشده در بخش ریلی کشور در سال 92 به میزان 395 میلیون کمتر بوده است.
نکته 3 »برای هر کیلومتر خط راهآهن بهطور میانگین 2 میلیون دلار سرمایهگذاری لازم است.
نکته 4 »یکی از علل مصرف بالای حاملهای انرژی در ایران، پایین بودن بهای آنها است.
توجیه اقتصادی استفاده از حملونقل ریلی:
در فواصل طولانی مخصوصاً اگر فاصله بیش از 800 کیلومتر باشد، انجام پروژههای حمل حجیم فقط به روش ریلی اقتصادی است و در مسیرهای کوتاهتر از 500 کیلومتر به دلیل افزایش 20 درصدی حق دسترسی از سوی راهآهن، حمل ریلی در مسیر اقتصادی نيست.
نکته 1 »استفاده از حملونقل جادهای برای مسافتهای کمتر از 500 کیلومتر باصرفه است که متأسفانه به دلیل نبود زیرساختهای مناسب این میزان تا هزار کیلومتر افزایش یافته است، همچنین روش حملونقل دریایی برای مسافتهای 1000 تا 2000 کیلومتری توجیه اقتصادی دارد و در روش دریایی، مسافتهای بیش از 10 هزار کیلومتر توجیه اقتصادی خواهد داشت.
نکته2 » در سال 93 به جهت رقابت با جاده، حاشیه سود نرخ حمل ریلی کاهشیافته است.
وضعیت حملونقل مواد معدنی ایران از طریق سیستم ریلی:
- حدود 20 درصد معادن کشور که نزدیک به 90 درصد از محصولات معدنی را تولید میکنند به راهآهن متصل هستند.
- در حال حاضر 75 درصد ظرفیت ریلی به حمل سنگآهن اختصاص یافته است.
- در حوزه معادن و صنایع معدنی، هزینه حملونقل حجم قابلملاحظهای از قیمت تمامشده را تشکیل میدهد.
- بزرگترین گلوگاه حمل ریلی برای صادرات بخصوص از معادن خصوصی را میتوان در انتهای خط تخلیه دانست، بهجرئت میتوان گفت در کشور تنها یک ایستگاه تخلیه واگن در منطقه ویژه خلیجفارس وجود دارد که مانور تخلیه آن حداکثر 350 واگن در روز است که هفتاد درصد آن جهت تخلیه برای فولاد هرمزگان و فولاد کار جنوب است.
- بدنه اصلی حملونقل ریلی را 3 بخش مالکین واگن، مالکین لوکوموتیو و مالکین شبکه زیربنایی تشکیل میدهند
مشکلات و چالشهای موجود در بخش ریلی حملونقل:
- اصلیترین مشکل مربوط به حملونقل مواد معدنی در کشور، مربوط به تسهیلات بارگیری و تخلیه و کمبود ایستگاههایی با قابلیت انجام عملیات وسیع است.
- عمدتاً تجهیزات موجود از ظرفیت کافی بهمنظور تخلیه و بارگیری برخوردار نمیباشند و یا به دلیل خرابیهای طولانی، عملکرد مناسبی ندارند.
- ظرفیت مسیرها محدود است به دلیل استفاده همزمان از قطارهای باری و مسافری، ظرفیت حمل بار محدود شده است.
- یکی دیگر از مشکلات مهم به حمل مواد معدنی در کشور مربوط به تسهیلات بارگیری و تخلیه و کمبود ایستگاههایی با قابلیت انجام حجم عملیات وسیع است.
- در شرایط فعلی، عمدتاً تجهیزات موجود از ظرفیت کافی بهمنظور تخلیه و بارگیری برخوردار نیستند و یا به دلیل خرابیهای طولانی، عملکرد مناسبی ندارند.
- یکی از مشکلاتی که در بهکارگیری حملونقل جادهای بهجای ریلی وجود دارد، نبود خطوط فرعی راهآهن در نزدیکی معادن و چشمههای بار است.
بر اساس گزارشهای آماری در سال 92 از 22562 واگن موجود 9630 واگن لبهبلند وجود دارد که صرفاً بهمنظور حمل مواد معدنی مورد بهرهبرداری قرار میگیرند. یعنی 43 درصد کل واگنهای موجود، همچنین با استفاده از واگنهای لبهکوتاه که تعداد آن 3532 بوده نیز حمل مواد معدنی صورت گرفته است.
باید توجه داشت تعداد ناوگان عمدتاً بر اساس ظرفیت مسیر، ظرفیت ایستگاه، ظرفیت تخلیه و بارگیری مشخص میگردد، میتوان ناوگان را افزایش داد اما این کار مشکلی را حل نمیکند چون گلوگاه اصلی در بخش حمل مواد معدنی، موضوع است.
پیشنهادها و راهکارها:
- با توجه به اینکه ظرفیت مسیرها نیز محدود است به همین دلیل استفاده همزمان از قطارهای طویل و ایجاد تسهیلات بهمنظور استفاده از لکوموتیوهای خصوصی، احداث مسیر ریلی اختصاصی حمل بار و همچنین خصوصی کردن بهرهبرداری از مسیرهای ریلی، عملکرد حمل ریلی را در این حوزه توسعه داد.
- در راستای افزایش سهم حملونقل ریلی در جابهجایی بار، کارگروهی تشکیل از دولت، شرکت راهآهن و مالکان واگنهای لبهبلند ویژه حمل محصولات معدنی تشکیلشده که در این کارگروه ضمن بررسی راههای بهبود سیستم حمل ریلی، مقدر شده تا اتصال شبکه ریلی به چشمههای باری معادن که به آن خطوط فرعی گفته میشود بهبود یابد و افزایش تعداد سیستمهای تخلیه باری در کشور و توسعه ناوگان شود.