مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فن‌آوری و بودجه سازمان زمین‌شناسی کشور:
زمانی برای آزمون و خطای برنامه‌ریزی در حوزه ذخایرمعدنی نداریم
بر اساس مطالعات صورت گرفته برای تحقق هدف چشم‌انداز ۱۴۰۴ و دستیابی به سالیانه ۵۵ میلیون تن فولاد به ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است؛ چیزی که به دلیل کافی نبودن اکتشافات آینده خوبی ندارد.
به گزارش پایگاه خبری معدن‌نامه به نقل از روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، بر اساس مطالعات صورت گرفته برای تحقق هدف چشم‌انداز ۱۴۰۴ و دستیابی به سالیانه ۵۵ میلیون تن فولاد به ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است؛ چیزی که به دلیل کافی نبودن اکتشافات آینده خوبی ندارد. بر اساس مطالعات کارشناسان، ذخایر فعلی تنها نیاز ۱۲ سال دیگر صنعت فولاد را تامین می‌کند و چندی نمی‌گذرد که ذخایر سنگ‌آهن تمام می‌شود.
کارشناسان باور دارند با اینکه سازمان‌های تخصصی کشور از جمله سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در سال ۱۳۹۷ هشدار جدی داده بودند که ذخایر معدنی مانند سنگ‌آهن با روند اکتشاف موجود رو به اتمام است اما تا کنون اقدام عملیاتی و اصلاح ساختار اکتشاف در کشور صورت نگرفته است.
در این راستا به تازگی دیوان محاسبات کشور نیز نسبت به اتمام ذخایر سنگ‌آهن کشور تا ۱۸ سال آینده ابراز نگرانی کرد. بر اساس گزارش این نهاد دولتی، عدم انجام اکتشافات جدید و جایگزینی ذخایر سنگ‌آهن مصرف‌شده عامل از بین رفتن پشتوانه تامین مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات وابسته به فولاد شناخته شده است.
کارشناسان باور دارند زمانی به اهداف مدنظر در کشور می‌رسیم که مطالعات و اکتشافات کامل، عمقی و هدفمند باشند. این در حالی است که تاکنون اکتشافات معدنی به دلیل نبود اکتشاف یکپارچه و سیاستگذاری واحد کامل نبوده و در این زمینه زیان‌هایی به چرخه تامین مواد اولیه موردنیاز صنایع معدنی وارد شده است.
نیاز به یک جهش بزرگ
گفته می‌شود امروز به یک جهش بزرگ در اکتشاف نیاز است، به نحوی که می‌توان گفت دیگر تغییرات و روند فعلی پاسخگوی نیاز اکتشافی کشور در حوزه مواد اولیه مهمی چون سنگ آهن، مس، سرب و روی، بوکسیت و طلا نیست. همچنین در کنار راهکارهای مطرح‌شده برای ارتقای تولید سنگ‌آهن مورد نیاز کشور بر توسعه بخش فرآوری هم تاکید می‌شود. در این زمینه نیازمند این هستیم که عیار حد اقتصادی سنگ‌آهن و همین‌طور نوع آن‌که در حال حاضر فقط محدود به سنگ‌آهن‌های مگنتی محدود شده را توسعه دهیم تا به پرعیارسازی و فرآوری سنگ‌آهن‌های هماتیت کمک کنیم.
در همین رابطه مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از هشدارهای این نهاد درباره رو به اتمام بودن ذخایر معدنی به ویژه سنگ‌آهن و منابع مهم فلزی، فرونشست زمین و تغییر اقلیم در کشور خبر داد.
رضا جدیدی با اشاره به محدود بودن ذخایر معدنی کشور در تامین مواد اولیه معدنی مورد نیاز صنایع تاکید کرد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در این زمینه در اواخر دهه ۹۰ یعنی از سال ۹۷ هشدار جدی داد که ذخایر معدنی مانند سنگ‌آهن، مس، بوکسیت، سرب و روی و طلا با روند اکتشاف موجود رو به اتمام بوده و نیاز به انجام اکتشافات جدید و عمقی در کشور بیش از پیش احساس می‌شود.
وی توضیح داد: ما از لحاظ معدنی انتظار رخدادهای مناسب کانه‌زایی را در کشور داریم اما زمانی به این هدف می‌رسیم که مطالعات و اکتشافات کامل، عمقی و هدفمند انجام شود درحالی که تاکنون اکتشافات معدنی به دلیل نبود اکتشاف هدفمند و یکپارچه و نبود سیاستگذاری واحد و نادیده گرفتن نقش علمی و اجرایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در بحث پایش ذخایرمعدنی و برنامه‌ریزی اکتشاف کامل نبوده و در این زمینه طی سالیان اخیر تحول جدی رقم نخورده است.
ذخایر سنگ‌آهن تا ۱۲ سال آینده رو به اتمام است
جدیدی اضافه کرد: با توجه به پیش‌بینی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، ذخایر سنگ‌آهن کشور با همین روند اکتشاف و برنامه‌ریزی و منابع مالی که هزینه می‌شود، ۱۰ تا ۱۲ سال آینده تمام می‌شود.
وی ذخایر معدنی بوکسیت (ماده اولیه آلومینیوم) را برای ۸ تا ۱۰ و مس را برای ۱۲ تا ۱۵ سال آینده تخمین زد و گفت: درباره سرب و روی اگر طرح معدن مهدی‌آباد (در یزد) به نتیجه برسد ذخیره مناسبی در این زمینه پیدا می‌کنیم و می‌توانیم سال‌های بیشتر دوام بیاریم اما اگر این اتفاق نیفتد ذخایر سرب و روی ۱۰ تا ۱۲ سال آینده رو به اتمام است.
ضرورت اجرای طرح اکتشاف ذخایر معدنی
این کارشناس، با تاکید بر ضرورت اجرای طرح اکتشاف ذخایر معدنی با استفاده از فناوری‌های جدید و مشارکت بخش خصوصی افزود: طرح‌هایی در این زمینه در دست پیگیری و اجراست و به‌تازگی در تفاهم‌نامه‌ای با مجموعه‌های فولادی مقرر شد طرح ژئوفیزیک هوابرد در پهنه یکصدهزار کیلومتر مربعی از مساحت کشور با هدف اکتشافات جدید ذخایر معدنی به ویژه سنگ‌آهن و مشارکت این بخش انجام شود.
به گفته وی، ژئوفیزیک هوایی یکی از روش‌های مورد استفاده در نقشه‌برداری از دگرسانی‌ها و تغییرات فیزیکی زمین است که توسط هواپیما یا بالگرد انجام می‌شود و دارای صحت و دقت بالایی است و از نتایج مطالعات ژئوفیزیک هوایی برای مسائلی از جمله اکتشافات ذخایر معدنی استفاده می‌شود.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با تاکید بر اینکه فرصتی برای آزمون و خطا نداریم زیرا ممکن است این مسائل به مرحله بحران برسد، گفت محدود بودن ذخایر معدنی، مباحثی مانند اقتصاد، اشتغال و بحران‌های ناشی از کمبود مواد اولیه را دربر می‌گیرد.
در طرحهای انتقال آب، نظر رسمی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی موثر خواهد بود
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فن‌آوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در پاسخ به اینکه آیا در طرحهای مهم انتقال آب از نظرات کارشناسی این سازمان به طور مستقیم استفاده شد، توضیح داد: انتقال آب بحث پیچیده، چندوجهی و بین‌دستگاهی است و به طور کلی در طرحهای مهم اینچنینی از اطلاعات پایه زمین‌شناسی به صورت غیر‌مستقیم استفاده می‌شود و طرح زیرساختی نداریم که از اطلاعات پایه زمین‌شناسی در آن استفاده نشود.
جدیدی، با بیان اینکه در طرحهای انتقال آب مانند حوضه آبریز زاینده‌رود به طور مستقیم از سازمان زمین‌شناسی استعلام نشده است، افزود: نگاه و تحلیل‌های ما در سالیان اخیر نسبت به سه یا چهار دهه پیش با توجه به تجهیز سازمان به ابزار پیشرفته و تکامل دانش تخصصی زمین‌شناسان متفاوت است و اصرار داریم در بحث زیرساختی و شریان‌های حیاتی کشور از تحلیل‌های به‌روز و کارشناسی جدید سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور استفاده شود.
وی با اشاره به تولید حدود ۳۹۰ لایه اطلاعاتی در کشور در قالب ۹5 عنوان نقشه مختلف توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور اضافه کرد: استفاده از نتایج تحلیل‌ها و تلفیق اطلاعات زمین‌شناسی در اجرای طرحهای بزرگ زیرساختی کشور ضروری است.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فن‌آوری و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان اینکه وقتی یک بحران اتفاق می‌افتد به ما مراجعه می‌شود، تصریح کرد: لازم است قبل از آن که بحرانی اتفاق بیفتد با دانش بیشتر و از دید بالاتر با استفاده از ظرفیت موجود به عارضه‌یابی و پیشگیری از بحران بپردازیم که این سازمان آماده ارائه نظرات کارشناسی خود در این زمینه است.
پایین رفتن تدریجی سطح زمین
رضا جدیدی در ادامه با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی به عنوان دیده‌بان آینده با شناخت از سرزمین و تغییر اقلیم مسائلی را پیش‌بینی می‌کند و نسبت به بروز بحران‌ها هشدار می‌دهد، گفت: فرونشست زمین یکی از مهم‌ترین بحران‌ها است و موجب پایین رفتن تدریجی سطح زمین به دلیل برداشت بی‌رویه از آبهای زیرزمینی و مرگ آبخوان‌ها می‌شود.
به گفته این کارشناس، فرونشست زمین جزو بخش‌هایی بود که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از ابتدای دهه ۸۰ به طور رسمی و با مستنداتی کامل درباره آن به نظام برنامه‌ریزی کشور و مسوولان آن زمان هشدار داد که متاسفانه توجه جدی جهت انجام مطالعات و پایش‌ها در آن زمان به این مقوله نشد و سازمان نیز امکان ورود گسترده به این موضوع را به دلیل ضعف در ساختار منابع مالی خود نداشت.
وی با اشاره به اینکه امروز سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور محور مطالعات فرونشست قرار گرفته و این موضوع در هیات وزیران هم با توجه به مساله خاص اصفهان مطرح شده، گفت: ما با توجه به پایش مخاطرات طبیعی و زمین‌شناسی در دو بخش به نظام برنامه‌ریزی کشور هشدار جدی دادیم که شامل «فرونشست زمین، تغییر اقلیم و گرد و غبار» و «رو به اتمام بودن ذخایر معدنی به ویژه سنگ‌آهن با روند اکتشاف فعلی» است.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فن‌آوری و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با تاکید بر اینکه فرونشست زمین، تغییر اقلیم و گرد‌وغبار مخاطراتی است که با زندگی مردم ارتباط دارد و مشکلاتی را برای آنها ایجاد می‌کند، افزود: لازم است که راه‌های مناسب برای انجام طرحهای پایشی و مهار این پدیده‌ها در کشور هموار شود.
جدیدی با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در بخش منشایابی و پایش مخاطرات طبیعی فعالیت می‌کند، تصریح کرد: کار ما مهار و کنترل پدیده‌ها نیست بلکه نسبت به بروز آنها هشدار می‌دهیم، به پایش و منشایابی می‌پردازیم و نسخه‌هایی برای مهار آنها ارائه می‌کنیم.
وی ادامه داد: زمانی که سازمان زمین‌شناسی اعلام می‌کند پدیده فرونشست ناشی از برداشت بی‌رویه آبهای زیرزمینی است در واقع لزوم تعادل‌بخشی بین منابع و مصارف آب را مطرح کردیم و در این بخش دستگاه‌های اجرایی دیگر کشور باید وارد کار شوند.
جدیدی با اشاره به اینکه طرح پایش فرونشست از سه سال گذشته به طور جدی در استان اصفهان انجام و به تولید اطلاعات پایه، نقشه محیط‌های مختلف تراکنش فرونشست در شهرها و دشت‌ها منجر شده است، اظهار کرد: این مطالعات باید به طور مستمر و با دقت بیشتر انجام شود از طرفی برنامه‌های مهار این پدیده نیز به استان اصفهان پیشنهاد شده که برخی از آنها در حال اجرا و تعدادی نیز مسکوت مانده است.
۳۰ استان ایران در معرض خطر فرونشست
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بیان اینکه از ۳۱ استان کشور، ۳۰ استان در معرض مخاطره فرونشست زمین قرار دارد، گفت: تنها استانی که هنوز به طور جدی با این پدیده مواجه نشده، گیلان است هرچند این خطه نیز معضلات زیست‌محیطی خاص خود را دارد.
جدیدی افزود: پس از پایش فرونشست زمین در اصفهان به این نتیجه رسیدیم که طرح مذکور را به صورت جدی وارد مرحله ملی کنیم و تصمیم بر این شد که طرح ملی پایش فرونشست با همکاری دستگاه‌های مربوطه اجرا شود.
وی با بیان اینکه اجرای چنین طرح‌هایی در زمان حاضر دیر شده و برخی مناطق به مراحل فوق بحرانی رسیده‌اند، تصریح کرد: این موضوع کُندی نظام برنامه‌ریزی کشور را در این زمینه نشان می‌دهد که ۲۰ سال پس از اعلام موضع جدی سازمان زمین‌شناسی این کارها انجام می‌شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان زمین‌شناسی می‌تواند درباره مهار فرونشست زمین مطالبه‌گر باشد، توضیح داد: ما به این شکل نمی‌توانیم مطالبه‌گر باشیم اما با توجه به بروز فرونشست زمین و وظیفه ملی که به عهده‌داریم شاید به این سمت رفتیم که در برخی موارد مطالبه‌گری کنیم.
ظرفیت تخصصی و حاکمیتی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی غیرقابل انکار است
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با بیان اینکه قانون مدون و محکمی درباره لازم‌الاجرا بودن مطالعات زمین‌شناسی وجود ندارد، افزود: اگر بخواهیم مطالعات این سازمان لازم‌الاجرا شود نیاز به قوانین و همراهی نظام برنامه‌ریزی کشور دارد اما اگر وضع به‌همین منوال باشد نظام برنامه‌ریزی کشور در این قضیه نمی‌تواند به نتیجه برسد.
این کارشناس با اشاره به نقش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به عنوان نظام علمی و هشداردهنده با اطلاعات قوی افزود: اطلاعات ما باید در جانمایی شهری و زیرساخت‌های حیاتی کشور استفاده شود زیرا اطلاعات پایه‌ای زمین‌شناسی و اکتشافی ما مسیر را برای اجرای طرحهای زیرساختی و معدنکاری تسهیل می‌کند.
–
–
–
