تزریق ۵۲ میلیارد دلار برای توسعه معادن زغال‌سنگ توسط بانک‌ها و سرمایه‌گذاران

احسان رنجبران_ پایگاه خبری «معدن نامه»: گزارش جدیدی از سوی گروه آلمانی اورگ‌والد (Urgewald) که در زمینه محیط زیست و حقوق بشر فعالیت می‌کند، نشان می‌دهد مؤسسات مالی بزرگ جهان همچنان به تأمین مالی صنعت زغال‌سنگ متالورژیک ادامه می‌دهند و در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ نزدیک به ۵۲ میلیارد دلار برای توسعه معادن این نوع زغال‌سنگ هزینه کرده‌اند که برخلاف تعهدات جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی است.

در گزارش جدید این گروه با عنوان «همچنان در حال سوختن: چگونه بانک‌ها و سرمایه‌گذاران به گسترش زغال‌سنگ متالورژیک دامن می‌زنند» آمده است که بانک‌ها در این دوره حدود ۲۲ میلیارد دلار وام و خدمات تأمین مالی در اختیار این صنعت گذاشته‌اند، درحالی‌که سرمایه‌گذاران نهادی نیز ۳۰٫۲۳ میلیارد دلار اوراق بهادار مرتبط با شرکت‌های فعال در توسعه معادن زغال‌سنگ در اختیار دارند. در میان سرمایه‌گذاران بزرگ، نام شرکت‌های Vanguard ،BlackRock و State Street به چشم می‌خورد.

اورگ‌والد که اوایل امسال نخستین پایگاه داده جهانی توسعه‌دهندگان زغال‌سنگ متالورژیک را راه‌اندازی کرده بود، می‌گوید بسیاری از مؤسسات مالی وعده داده‌اند که سرمایه‌گذاری در زغال‌سنگ را متوقف کنند، اما زغال‌سنگ متالورژیک را از این تعهد مستثنی کرده‌اند که به گفته این گروه که اهداف اقلیمی را تهدید می‌کند موضوعی خطرناک محسوب می‌شود. زغال‌سنگ متالورژیک حدود ۱۱ درصد از انتشار جهانی CO₂ را تشکیل می‌دهد.

«لیا واگنر» کارشناس این حوزه در اورگ‌والد می‌گوید: زغال‌سنگ متالورژیک به اندازه زغال‌سنگ حرارتی بحران‌های اقلیمی را تشدید می‌کند. بانک‌ها و سرمایه‌گذارانی که این واقعیت را نادیده می‌گیرند، در واقع در حال تأمین مالی نابودی بودجه کربن سیاره ما هستند.

تولیدکنندگان فولاد برای تأمین کربن و حرارت لازم جهت ذوب سنگ‌آهن در کوره‌های بلند به این نوع زغال‌سنگ وابسته‌اند. هرچند کوره‌های قوس الکتریکی در حال پیشرفت هستند اما چون متکی بر قراضه فولادند، نمی‌توانند در مقیاس صنعتی جایگزین کامل زغال‌سنگ کک‌ شونده باشند. فناوری تولید فولاد با هیدروژن سبز نیز قابل استفاده است، اما مستلزم برق تجدیدپذیر ارزان و تولید انبوه هیدروژن است که این شرایط هنوز به‌صورت گسترده در دسترس نیست. تحلیلگران هشدار می‌دهند تا زمانی که این گزینه‌ها اجرایی نشوند، زغال‌سنگ متالورژیک به صورتی کنایه‌آمیز حتی در ساخت توربین‌های بادی، خطوط انتقال برق و خودروهای برقی (EV) نیز نقشی حیاتی خواهد داشت.

چین و آمریکا در صدر تأمین مالی

این گزارش نام ۲۰۱ بانک را آورده که در سال‌های اخیر توسعه‌دهندگان زغال‌سنگ متالورژیک را تأمین مالی کرده‌اند. بانک‌های چینی با ۶۷ درصد از کل تأمین مالی جهانی (حدود ۱۴٫۷ میلیارد دلار) در صدر قرار دارند. بانک‌های چاینا اوربرایت، CITIC و CSC فایننشیال بیشترین سهم را داشته‌اند که ناشی از تقاضای بالای صنعت فولادسازی کوره بلند چین است.

ایالات متحده با ۳٫۰۴ میلیارد دلار در رتبه دوم قرار دارد. گروه مالی Jefferies پیشتاز مؤسسات آمریکایی است و از سال ۲۰۲۲ تأمین مالی خود در این بخش را حدود ۴۰۰ درصد افزایش داده است. در سال ۲۰۲۴، جفریز به همراه گروه KKR و دویچه‌بانک وامی ۲ میلیارد دلاری به شرکت Peabody Energy ارائه کردند که پس از وقوع آتش‌سوزی در معادن کوئینزلند استرالیا، از یک خرید عمده صرف‌نظر کرد.

واگنر دراین‌باره می‌گوید: حتی در شرایطی که نشانه‌های بازار از افول حکایت دارد، سرمایه‌گذاران آمریکایی به زغال‌سنگ متالورژیک چسبیده‌اند. این اقدام ربطی به حمایت از کارگران فولاد ندارد و فقط برای سود کوتاه‌مدت است.

استاندارد دوگانه اروپا

بانک‌های اروپایی نیز با وجود شعارهای اقلیمی خود، طی سه سال گذشته ۱٫۵۴ میلیارد دلار در توسعه‌دهندگان زغال‌سنگ متالورژیک سرمایه‌گذاری کرده‌اند و نام بانک‌های دویچه‌بانک، BNP، سانتاندر و کردیت آگریکول در میان تأمین‌کنندگان اصلی دیده می‌شود. تمام این بانک‌ها پیش‌ازاین وعده داده بودند دیگر از پروژه‌های زغال‌سنگ حمایت نخواهند کرد.

بخش عمده این منابع مالی به شرکت گلنکور (Glencore) اختصاص یافته است که معادن روباز آن در بریتیش‌کلمبیا کانادا باعث آلودگی آب‌ها و تخریب زیست‌بوم‌ها شده است. هرچند دویچه‌بانک و UBS پیش‌تر تعهد داده بودند چنین پروژه‌هایی را تأمین مالی نکنند، اما همچنان از گلنکور حمایت می‌کنند.

«سینتیا روکامورا» از مؤسسه Reclaim Finance در این رابطه می‌گوید: این ریاکارانه است که بانک‌های اروپایی از حذف زغال‌سنگ حرارتی دم بزنند ولی هم‌زمان پنهانی به معادن زغال‌سنگ متالورژیک پول بدهند.

ژاپن و استرالیا: تداوم تنفس مصنوعی زغال‌سنگ

بانک‌های ژاپنی نیز در دوره مورد بررسی ۱٫۲۲ میلیارد دلار در توسعه‌دهندگان زغال‌سنگ متالورژیک سرمایه‌گذاری کرده‌اند که در صدر آن‌ها میتسوبیشی UFJ، میزوهو و گروه SMBC قرار دارند. شرکت‌های فولادسازی ژاپن مانند میتسوبیشی کورپوریشن و نیپون استیل نیز هم‌زمان با تبلیغ پروژه‌های «گذار سبز»، در حال گسترش معادن زغال‌سنگ در استرالیا هستند.

بانک‌ها و سرمایه‌گذاران استرالیایی نیز ۶۴۴ میلیون دلار دیگر به این بخش تزریق کرده‌اند که پترا کپیتال و ANZ در صدر قرار دارند. این منابع مالی به شرکت‌هایی مانند Stanmore Resources و BHP کمک کرده تا استخراج زغال‌سنگ را تا دهه‌های آینده ادامه دهند.

«آدام کاری» از سازمان ۳۵۰ Aotearoa نیز دراین‌باره می‌گوید: سیاست زغال‌سنگ ANZ در بحبوحه بحران اقلیمی غیرقابل‌قبول است و سیاست‌های این بانک پر از تبصره‌هایی است که عملاً اجازه گسترش استخراج زغال‌سنگ متالورژیک را می‌دهد.

آینده زغال‌سنگ

درحالی‌که بانک‌ها همچنان وام می‌دهند، سرمایه‌گذاران نیز عمر استفاده از زغال‌سنگ را طولانی‌تر کرده‌اند. تا جولای ۲۰۲۵، سرمایه‌گذاران نهادی ۳۰٫۲۳ میلیارد دلار اوراق بهادار مربوط به شرکت‌های توسعه‌دهنده زغال‌سنگ متالورژیک در اختیار دارند که سرمایه‌گذاران آمریکایی با ۱۷٫۰۴ میلیارد دلار در صدر قرار دارند.

پنج سرمایه‌گذار بزرگ جهان در این بخش عبارت‌اند از: Vanguard (۳٫۳۳ میلیارد دلار)، BlackRock (۳٫۰۵ میلیارد دلار)، State Street (۱٫۹۷ میلیارد دلار)، Berkshire Hathaway (۷۹۷ میلیون دلار) و صندوق بازنشستگی دولتی ژاپن GPIF (۷۳۳ میلیون دلار).

مجموعاً این پنج نهاد نزدیک به یک‌سوم کل سرمایه‌گذاری جهانی در زغال‌سنگ متالورژیک را در اختیار دارند.

هرچند صندوق ژاپنی GPIF خود را نسبت به تعهدات محیط زیستی پایبند می‌داند، اما به دلیل سهام در میتسوبیشی، گلنکور و Coal India مورد انتقاد قرار گرفته است. در همین حال بزرگ‌ترین صندوق بازنشستگی استرالیا، AustralianSuper، سهم خود در شرکت Whitehaven Coal را به ۸٫۴۷ درصد افزایش داده است. پروژه‌های جدید این شرکت در Blackwater South و Winchester South تهدیدی برای هزاران هکتار از زیستگاه کوالاها محسوب می‌شود.

اورگ‌والد در پایان گزارش خود هشدار می‌دهد که تداوم تأمین مالی زغال‌سنگ متالورژیک با هدف اقلیمی ۱٫۵ درجه سانتی‌گراد ناسازگار است. این گروه با اشاره به اجرای سازوکار تعدیل کربن مرزی اتحادیه اروپا (CBAM) و رشد فناوری فولادسازی با هیدروژن سبز می‌گوید عصر فولادسازی مبتنی بر زغال‌سنگ رو به پایان است.

واگنر هشدار می‌دهد: زمان بهانه‌تراشی تمام شده است. مؤسسات مالی باید این شکاف خطرناک در تعهدات خود را ببندند، زیرا به‌سادگی، زغال‌سنگ همان زغال‌سنگ است.