تاثیر جنگ اوکراین و روسیه بر اقتصاد جهانی
جنگ اوکراین و روسیه در حالی به روز چهلم خود نزدیک می‌شود که اقتصاد دو کشور به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و بسیاری از زیرساخت‌های اوکراین نیز آسیب دیده است. ادامه جنگ این دو کشور افزون بر تاثیرات مخرب داخلی، بر اقتصاد جهانی نیز تاثیر منفی دارد.
به گزارش پایگاه خبری معدن‌نامه به نقل از ایراسین، بیش از یک ماه است از آغاز جنگ روسیه و اوکراین گذشته و در نتیجه آن بسیاری از زیرساخت‌ها و کارخانجات اوکراین آسیب دیده یا از بین رفته است. این تحولات تاثیر قابل لمسی بر تجارت اوکراین گذاشته و با توجه به جنبه‌های مخرب درگیری‌های نظامی، از بُعد اجتماعی گرفته تا بُعد اقتصادی، بسیاری از کشورها خواستار برقراری آتش بس در این منظقه هستند.
تجارت ۷.۲ میلیارد دلاری روسیه با اوکراین
این در حالی است که بر اساس آمارهای اقتصادی سال ۲۰۲۰ اوکراین، مهم‌ترین شرکای اقتصادی این کشور را چین، آلمان، لهستان، روسیه، ترکیه، بلاروس، ایتالیا، ایالات متحده آمریکا، هند و هلند تشکیل می‌دهند.
بر این اساس چین با حجم تجارت ۱۵.۳ میلیارد دلاری با سهم ۴۶ درصدی صادرات و ۵۴ درصد واردات اولین و بزرگترین شریک تجاری اوکراین به شمار می‌رود. پس از چین آلمان با حجم تجارت ۷.۴ میلیارد دلار با سهم ۲۸ درصدی صادرات و ۷۲ درصدی واردات در جایگاه دوم، لهستان با حجم تجارت ۷.۴ میلیارد دلاری با سهم ۵۵ درصدی واردات و ۴۵ درصدی صادرات در جایگاه سوم، روسیه با حجم تجارت ۷.۲ میلیارد دلاری و سهم ۶۳ درصدی واردات و ۳۷ درصدی صادرات در جایگاه چهارم قرار گرفته‌اند.
همچنین کشورهای ترکیه با حجم تجارت ۴.۸ میلیارد دلاری با سهم ۵۰ درصدی صادرات و ۵۰ درصدی واردات، بلاروس با حجم تجارت ۴.۲ میلیارد دلار و سهم ۶۸ درصدی واردات و سهم ۳۲ درصدی صادرات، ایتالیا با مجموع ۴.۱ میلیارد دلار و سهم ۵۲ درصدی واردات و ۴۸ درصدی صادرات، ایالات متحده آمریکا با ۳.۹ میلیارد دلار و سهم ۷۵ درصدی واردات و ۲۵ درصدی صادرات، هند با حجم تجارت ۲.۷ میلیارد دلاری و سهم ۲۷ درصدی واردات و ۷۳ درصدی صادرات و هلند با حجم تجارت ۲.۶ میلیارد دلار و سهم واردات ۲۹ درصدی و صادرات ۷۱ درصدی به ترتیب رتبه‌های پنجم تا دهم را به خود اختصاص دادند.
نقش اوکراین در تجارت و اقتصاد ایران
اوکراین یکی از شرکای تجاری ایران محسوب می‌شود و بر اساس آنچه سخنگوی گمرک درباره جزئیات تجارت ایران با اوکراین اعلام کرده، مجموع تجارت خارجی در ۱۰ ماهه ۱۴۰۰ حدود ۲۵۱ هزار تن و به ارزش بیش از ۱۶۲.۵ میلیون دلار بوده که از این مقدار سهم واردات ۱۷۴.۴ هزار تن به ارزش بیش از ۱۱۱.۷ میلیون دلار و سهم صادرات به این کشور ۷۶.۴ هزار تن به ارزش بیش از ۵۰.۸ میلیون دلار گزارش شده است.
مهم‌ترین اقلام وارداتی از اوکراین به ایران شامل گندم، ذرت، روغن آفتابگردان، ماشین آلات و تجهیزات نفتی و مهم‌ترین اقلام صادراتی به این کشور شامل ماهی، جگر ماهی، پسته، انگور و اقلام معدنی و شیمیایی است.
بر اساس آمارهای موجود ارزش واردات محصولات از اوکراین به ایران در ۱۰ ماه اخیر نسبت به مشابه سال گذشته تقریبا ۱۰۶ درصد افزایش داشته در حالی که صادرات ایران به اوکراین در سال جاری ۴۰.۳ درصد رشد را نشان می‌دهد. این تغییرات نشان می‌دهد اهمیت تجاری اوکراین برای ایران نسبت به گذشته افزایش یافته است.
با توجه به آمار فوق اگرچه ایران جزو شرکای اصلی اوکراین به شمار نمی‌رود و این کشور نیز شریک تجاری کلیدی ایران نیست اما با توجه به ظرفیت‌های موجود در دو کشور، پتانسیل بسیاری برای افزایش تجارت وجود دارد. برای مثال همانطور که مطرح شد ذرت، روغن آفتابگردان، ماشین آلات و تجهیزات نفتی از جمله مهم‌ترین کالاهای وارداتی ایران از مبدا اوکراین است. از آنجا که در سال‌های اخیر صنعت نفت و گاز کشور نیاز بیشتری به سرمایه‌گذاری و توسعه پیدا کرده، این کشور می‌تواند یکی از تامین کنندگان تجهیزات در این حوزه باشد.
فارغ از موضوع بالا، چند نکته درباره اوکراین و شرایط اقتصادی آن قابل توجه است. اول اینکه این کشور از نظر جغرافیایی در اروپای شرقی واقع شده و یکی از اعضای اتحادیه اروپا محسوب می‌شود. از آنجا که این کشور با روسیه همسایه است و روسیه نیز یکی از شرکای اقتصادی ایران و عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری‌های شانگهای است، اوکراین می‌تواند یکی از پل‌های ارتباطی ایران با جهان در دوران تحریم باشد.
نکته قابل توجه دیگر ارزش تجارت خارجی اوکراین است که در سال ۲۰۱۲ با ۱۵۳ میلیارد دلار به اوج خود رسید اما از آن زمان تاکنون، حدود ۳۳ درصد کاهش یافته و به ۱۰۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ رسیده است.
سهم ۶۰ درصدی صادرات آهن و فولاد به آمریکا
۱۰ کشور چین، آلمان، لهستان، روسیه، ترکیه، بلاروس، ایتالیا، ایالات متحده آمریکا، هند و هلند که شرکای تجاری اصلی اوکراین به شمار می‌روند، تقریبا ۵۸ درصد از کل تجارت اوکراین را تشکیل می‌دهند. بیش از ۶۰ درصد از صادرات اوکراین به ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ را آهن خام و مصنوعات آهنی و فولادی تشکیل داده است.
به علاوه بیش از ۷۰ درصد تجارت اوکراین نیز از طریق دریا و عمدتاً از طریق بنادر اودسا که بزرگترین بندر اوکراین و دریای سیاه است، انجام می‌شود. گفتنی است تجارت بین‌المللی اوکراین در سال ۲۰۲۰ برابر با ۶۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور بود.
سهم ۱۵ درصدی اوکراین در تجارت جهانی غلات
نکته قابل توجه دیگر درباره اوکراین وجود خاک حاصلخیز چرنوزم در این کشور است که باعث قوت بخشیدن به صنعت کشاورزی این کشور می‌شود. وجود این خاک حاصلخیز و عوامل دیگری مانند آب‌وهوای مساعد باعث شده تا اوکراین ۱۵ درصد از صادرات جهانی غلات را به خود اختصاص دهد و در این حوزه در سال ۲۰۲۰ از اتحادیه اروپا پیشی بگیرد.
اکنون و در زمان تهیه این گزارش، درگیری نظامی اوکراین و روسیه تقریبا ۴۰ روز به طول انجامیده و خسارات بسیاری را به اوکراین وارد کرده است. بدیهی است با توجه به نقش اوکراین در اقتصاد جهانی، حذف یا کاهش سهم تجارت به ویژه صادرات این کشور به دیگر نقاط جهان می‌تواند تبعاتی را برای اقتصاد سایر کشورها به همراه داشته باشد.
