آژیر خطر برای فولاد به صدا درآمد: صنعت فولاد ایران در معرض ورشکستگی است

به گزارش پایگاه خبری «معدن نامه»، صنعت فولاد ایران امروز با یکی از جدی‌ترین بحران‌های تاریخ خود مواجه است، بحرانی که از ناترازی انرژی آغاز شده و حالا به شکل گسترده‌تری بر تولید، سودآوری، صادرات و با توجه به جایگاه مهم صنایع فولاد در اقتصاد کشور حتی بر پایداری اقتصاد ملی نیز سایه انداخته است.

سید رسول خلیفه سلطانی دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با زبانی هشداردهنده از خاموشی‌های گسترده، قطعی برق و گاز، افت تولید و تضعیف زیرساخت‌های صنعتی سخن می‌گوید. سعید زرندی مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه نیز با اعداد و ارقام از پیامدهای اقتصادی این بحران پرده برمی‌دارد. ترکیب این دو روایت تصویر روشنی از وضعیتی می‌دهد که می‌توان آن را «نقطه بحرانی صنعت فولاد ایران» نامید.

انرژی چالشی فراگیر و ادامه‌دار

بر پایه گزارش انجمن فولاد، صنعت فولاد روزانه ۵۵۰۰ مگاوات ساعت برق نیاز دارد که ۷۳ درصد آن را خود تولید می‌کند. اما حتی این خوداتکایی نیز در برابر ناترازی برق کشور بی‌اثر مانده، چرا که هنگام بحران برق تولیدی همین صنایع نیز قطع می‌شود. این قطعی‌ها در سال گذشته باعث از دست رفتن بیش از ۱۱۰ روز تولید در سال شده‌اند.

زرندی نیز وضعیت را مشابه و حتی نگران‌کننده‌تر توصیف می‌کند: در سال گذشته محدودیت‌های برق از خرداد آغاز شد اما امسال از ۱۶ فروردین و با شدت بیشتری کلید خورد و تا اواسط خرداد دسترسی فولاد مبارکه به برق کشور در مقاطعی حتی به صفر درصد رسید.

در چنین شرایطی فولاد مبارکه (به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد کشور) تنها به لطف نیروگاه‌های اختصاصی خود توانسته تولید را ادامه دهد. مدیرعامل فولاد مبارکه تأکید می‌کند که این شرکت به دلیل مشکلات ناترازی انرژی مجبور به ورود به پروژه‌های نیروگاهی و حتی میادین گازی شده، درحالی‌که چنین وظایفی اساساً در شرح مأموریت‌های آن تعریف نشده بود.

انتقاد فولاد خوزستان از سهم ناعادلانه در پرداخت انرژی

مدیرعامل شرکت فولاد خوزستان نیز با انتقاد از ناترازی شدید در تأمین برق و گاز می‌گوید: صنعت فولاد تنها ۵ درصد گاز کشور را مصرف می‌کند اما ۳۵ درصد هزینه گاز را پرداخت می‌کند. همچنین درحالی‌که این صنعت ۷ درصد برق کشور را مصرف می‌کند، بیش از ۶۰ درصد محدودیت‌ها بر این بخش تحمیل شده و حتی ۱۵ درصد از درآمد فروش برق داخلی نیز توسط فولاد پرداخت می‌شود.

امین ابراهیمی مجموع ارزش تولید از دست‌رفته در اثر محدودیت‌های انرژی در صنعت فولاد کشور را ۸.۶ میلیارد دلار اعلام کرد و گفت: نرخ‌های انرژی در ایران برخلاف تصور عمومی بالاتر از نرخ‌های منطقه‌ای است و مقایسه آن با کشورهای اروپایی که واردکننده گاز هستند قیاسی نادرست است.

افت تولید، سودآوری و تاب‌آوری اقتصادی

بحران انرژی مستقیماً به تولید ضربه زده است. طبق گفته زرندی، تولید آهن اسفنجی در فولاد مبارکه به دلیل قطع گاز در زمستان، با ۶ درصد کاهش مواجه شده و تولید ورق تخت نیز با دو درصد افت به حدود ۹۷ درصد ظرفیت اسمی رسیده است.

این افت تولید با فشار افزایش نجومی قیمت انرژی همراه شده است. زرندی در این رابطه می‌گوید: قیمت گاز برای فولاد مبارکه از ۲ هزار تومان در سال گذشته به ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان رسیده، یعنی در طول یک سال بیش از ۵ برابر شده است. از سال ۱۳۹۸ تاکنون این نرخ ۳۵ برابر شده است. البته قیمت برق نیز در همین بازه ۳۳ برابر شده است.

افزایش هزینه‌ها در کنار کاهش تولید و رکود بازار جهانی، اثر مستقیمی بر سودآوری گذاشته است. حاشیه سود فولاد مبارکه از ۵۷ درصد در سال 1402 به ۳۶ درصد در سال 1403سقوط کرده و در صورت تداوم این وضعیت در سال ۱۴۰۴، به گفته زرندی شرایط برای همه فولادسازان نگران‌کننده خواهد بود.

خاموشی صنعت و اختلال در زنجیره ملی

صنعت فولاد صرفاً یک بخش از اقتصاد نیست بلکه شریان حیاتی بسیاری از صنایع دیگر است. به گفته خلیفه سلطانی اگر صنعت فولاد متوقف شود عملاً کل زنجیره تولید کشور از ساختمان، خودرو و انرژی گرفته تا کشاورزی، مواد غذایی و حتی ورزش دچار اخلال می‌شود.

نمونه روشن آن تأثیر بحران فولاد بر فوتبال است. فدراسیون فوتبال اعلام کرده شرکت‌های فولادی که پیش‌تر حامی و مالک باشگاه‌های ورزشی بودند، اکنون به دلیل زیان‌های مالی دیگر توان ادامه باشگاه‌داری ندارند.

از سوی دیگر با وجود تمام هجمه‌های رسانه‌ای علیه فولاد به ‌دلیل مصرف آب، خلیفه سلطانی تصریح می‌کند که مصرف آب این صنعت کمتر از صدم درصد کل آب کشور است و برخلاف فضاسازی‌ها، بسیاری از پروژه‌های آب‌رسانی از خلیج فارس به مناطق مرکزی توسط شرکت‌های فولادی اجرا شده‌اند.

جمع‌بندی: بحران چندلایه نیازمند تصمیم چندجانبه

ترکیب داده‌های ارائه ‌شده در این گزارش یک نکته محوری را روشن می‌کند: فولاد ایران در آستانه یک بحران ملی قرار دارد.

ناترازی انرژی، افزایش افسارگسیخته قیمت گاز و برق، فشارهای خارجی، سیاست‌های ناکارآمد داخلی، نظارت‌های دستوری و بی‌توجهی به واقعیت‌های امروز صنعت دست‌به‌دست هم داده‌اند تا یکی از مهم‌ترین پایه‌های صنعتی کشور در معرض خطر ورشکستگی قرار گیرد.

دبیر انجمن فولاد به‌درستی می‌گوید که دیگر نمی‌توان این بار را تنها بر دوش صنعتگران گذاشت.

خروج از این بحران نیازمند بازنگری در سیاست‌های انرژی، ارائه حمایت‌های اقتصادی مؤثر، تفکیک وظایف حاکمیتی از مسئولیت‌های صنعتی و حضور جدی‌تر نخبگان، رسانه‌ها و تصمیم‌گیران در کنار صنعتگران است.