معدنکــاری سبــــز؛ به حداقل رساندن اثرات نامطلوب
معدنکاری سبز در کشور با چالشهای اساسی روبهرو است. نبود قوانین منسجم و سیاست بلندمدت در این زمینه مهمترین آنهاست، به همین خاطر باید موارد قطعی و احتمالی مواجهه دو بخش معدن و محیطزیست موردبررسی قرار گیرد و در ادامه ضوابط و قوانینی برای تعادل محیطزیست و فعالان بخش معدن وضع گردد.
با توجه به ویژگیهای معدن و مواد معدنی ازجمله نوع ماده معدنی، میزان ذخیره، نحوه برداشت، نحوه فرآوری و فاصله معدن و بر اساس شرایط هر معدن باید برنامه روشنی برای نحوه اکتشاف، برداشت، حمل و بازگردانی معدن پس از پایان استخراج تدوین شود تا فرایند بهدرستی اصلاح گردد.
چالش دیگر این بخش مشکلات اقتصادی است. در شرایط فعلی کشور، مسائل زیستمحیطی ازجمله ابر چالشهای اقتصاد ایران در همه بخشهای تولیدی محسوب میشود، زیرا پذیرش شرایط فعالیت همزمان با توجه به محیطزیست سبب افزایش هزینههای تولید میشود، ازاینرو بسیاری از فعالان تولید تمایلی به اجرای مسائل محیطزیست ندارند و تدوین و اجرای قوانین مرتبط با معدنکاری سبز پذیرش قوانین محیطزیستی را برای بخش معدن سختگیرانهتر میکند، در این خصوص باید تسهیلات و یارانه به واحدهای تولیدی تعلق گیرد تا علاوه بر فعالیتهای معدنی، آنها را نسبت به انجام فعالیتهای زیستمحیطی ترغیب کرد. همچنین تسهیل شرایط برای اجرای گردشگری معدن و تبدیل معادن متروکه به مناطق پذیرای گردشگر، انگیزه اقتصادی بیشتری برای فعالان این حوزه ایجاد میکند.
هرچند که در ایران برخی از شرکتهای معدنی بهصورت خودجوش و بدون اعمال فشــــــار از ســــوی دستگـــاههای بالادستــــی فعالیتهایی در راستای معدنکاری سبز داشتهاند، ازاینرو نباید ازنظر سیاستگذاران دور بمانند و لازم است سیاستهای تشویقی برای فعالان در این حوزه در نظر گرفته شود و در ادامه در تعامل وزارت صمت با سازمان حفاظــــت از محیطزیست بستــــر را بـــــــرای معدنکاری سبز فراهم نمایند.
معدنکاری سبز نیازمند فنّاوریهای جدید و بهروز است که متأسفانه شرایط تحریمی فضا را برای فعالیت سخت کرده است، درنتیجه لازم است حمایت از شرکتهای دانشبنیان نیز بیشتر شده تا بتوانند در کنار فعالان معدنی دسترسی به فنّاوریهای جدید را فراهم کنند.
محدودیتهای فنی از دیگر چالشهاست، معادن کوچکمقیاس کشورهای درحالتوسعه، با نبود قابلیت فنی و مالی برای بهرهگیری از روشهای استخراج مناسب، توسعه معدنکاری و فرآوری و مشکل نبود تجهیزات مکانیکی کافی و امکانات تعمیر و نگهداری که خروجی را به ازای هر واحد ورودی کاهش میدهد و افزایش تولید باطله را به همراه دارد، مواجهاند. مورد دیگر نبود تعهد مدیریتی است. میزان مدیریت و سرمایهگذاری زیستمحیطی به گرایش مدیران نسبت به مسائل زیستمحیطی بستگی دارد. مدیران اغلب شرکتهای معدنی نگرانی چندانی نسبت به مسائل زیستمحیطی نداشته و تمایلی به اختصاص منابع فنی، مالی و نیروی انسانی به اجرای رویکرد مدیریت سبز ندارند.
درحالحاضر فعالیتهای معدنکاری در ایران بهگونهای است که محدوده بزرگی را به شکل آزمونوخطا موردبررسی قرار داده و با حفاریهای بسیار، در آخر رگه موردنظر را که برای آنها ارزش اقتصادی دارد پیداکرده و نسبت به برداشت از آن اقدام میکنند؛ این در حالی است که با استفاده از فناوریهای نوین میتوان در مرحله نخست به نقاطی که برداشت از آن ارزش اقتصادی دارد، دستیافت و دیگر به ساخت جادههای مختلف تخریب پوشش گیاهی و مانند آنکه موجب تخریب محیطزیست میشود، نیاز نخواهد بود. محیطزیست از ارکان توسعه پایدار در هر کشوری است. امروزه با توجه به رویکرد جهانی به حفاظت از محیطزیست، تلاشهای بسیاری درزمینهٔ شناسایی، ارزیابی و مدیریت اثرات مخرب بر محیطزیست در سطح جهان صورت گرفته که صنایع معدنی از پیشگامان اینگونه فعالیتهای تحقیقاتی بوده است.
آموزش محیطزیست میتواند در سطوح مختلف جامعه و در کلیه سطوح مدیران و تصمیم گیران اثربخش باشد. نشست، تخریب زمین، فرسایش، رسوبگذاری، کمیت و کیفیت آب، آلودگی خاک، آلودگی هوا و آلودگی صوتی ازجمله اثرات نامطلوب فعالیت معدنکاری هستند. در سراسر دنیا، بزرگترین معادن در بخشهای جنگلی و زیستگاهها و ذخیرهگاههای مهم مورد بهرهبرداری قرار میگیرند. معدنکاری سبز سعی در به حداقل رساندن اثرات نامطلوب معدنکاری دارد.