سرگردانی فولاد ایران بین بحران زیرساخت و فناوری‌های نوین
مشکلات و چالش‌های ساختاری گوناگونی که در سال‌های اخیر گریبان صنایع فولادی کشور را گرفته‌اند باعث شده‌اند بخش عمده توان این صنایع برای حل این بحران‌ها مصرف شود و در فولادسازان کشورمان وقت و امکان چندانی برای تقویت بخش‌های تحقیق و توسعه نداشته باشند و به‌تدریج از فناوری‌های روز جهان دور بمانند.
به گزارش پایگاه خبری «معدن نامه»، سعید زرندی مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اصفهان اخیراً هشدار داده که بزرگ‌ترین تهدید پیش روی فولاد ایران نه کمبود انرژی، بلکه دور شدن از فناوری‌های روز جهانی است. او تأکید کرد: «اگر به این موضوع بی‌تفاوت باشیم، ظرف سال‌های آینده عملاً از بین تولیدکنندگان بزرگ فولاد در جهان خارج می‌شویم.»
این سخنان زنگ خطری برای تمام فعالان و سیاست‌گذاران حوزه فولاد محسوب می‌شود و باید به‌عنوان یک چالش بسیار مهم به آن نگاه شود.
فشار زیرساختی و کمبود منابع
زرندی با اشاره به شرایط کنونی گفت مشکلات پیچیده‌ای مانند قطعی برق، کمبود آب و گاز، تأمین ارز و محدودیت‌های صادرات و واردات، توان مدیریتی شرکتهای فولادسازی را به‌قدری درگیر کرده که مجالی برای تمرکز بر تحقیق و توسعه باقی نمانده است. به گفته او این فشارها موجب شده حوزه نوآوری در صنعت فولاد به حاشیه رانده شود و فاصله فناوری ایران با رقبا بیشتر شود.
زرندی همچنین با مقایسه وضعیت ایران و کشورهای اروپایی خاطرنشان کرد: شرکتهای فولادی اروپا بخش زیادی از تولید خود را به کشورهای شرق و خاورمیانه منتقل کرده‌اند و خودشان بیشتر صاحب لایسنس و فناوری هستند. اما ما به دلیل مشکلات متعدد از فضای روز دنیا دور می‌شویم. او هشدار داد که فاصله گرفتن از فناوری‌های نوین می‌تواند سهم ایران در بازار جهانی فولاد را در سال‌های آینده به‌شدت کاهش دهد.
پیامدهای غفلت از نوآوری
غفلت از فناوری‌های روز علاوه بر پایین آوردن قابلیت رقابت‌پذیری ایران در بازار جهانی، می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش داده و درعین‌حال بهره‌وری را نیز کاهش دهد. صنایع فولاد کشور درصورتی‌که نتوانند به‌صورت مستمر فناوری‌های مدرن را جایگزین روش‌های قدیمی‌تر کنند، در آینده نزدیک نه‌تنها از لحاظ اقتصادی بلکه از نظر محیط زیستی نیز در شرایط دشواری قرار خواهند گرفت.
آنچه مشخص است اینکه برای حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی علاوه بر رفع مشکلات زیرساختی، باید رویکرد مدیریتی و استراتژی شرکتهای فولادسازی نیز تغییر کند. در همین راستا ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه مستقل، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز و دیجیتال‌سازی خطوط تولید می‌تواند نقش کلیدی در افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها داشته باشد.
با توجه به اهمیت زمان در مسیر به‌روزرسانی فناوری‌ها، تنها نمی‌توان به ظرفیت‌های داخلی اکتفا کرد، بلکه همکاری با شرکت‌ها و دانشگاه‌های خارجی می‌تواند مسیر کوتاه‌مدت‌تری را برای دستیابی به فناوری‌های نوین فراهم کند. ایجاد کنسرسیوم‌هایی با محوریت علم و فناوری در حوزه فولاد و صنایع معدنی و مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی بین‌المللی، علاوه بر افزایش دانش فنی امکان انتقال فناوری را نیز برای ایران فراهم می‌کند.
قطعاً بهره‌وری فولادسازان اروپایی و آسیایی که فناوری‌های روز را به کار گرفته‌اند از متوسط بهره‌وری ایران بالاتر بوده و مصرف انرژی آن‌ها نیز کمتر از خطوط قدیمی است. این موضوع علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید، آثار مثبت محیط زیستی قابل توجهی دارد، بنابراین عقب ماندن از فناوری نه‌تنها ایران را از منظر اقتصادی، بلکه از نقطه نظر رقابت سبز و مسئولیت‌های زیست‌محیطی نیز در موقعیت ضعیفی قرار خواهد داد.
راهکارهای بلندمدت
برای جبران این عقب ماندن می‌توان 3 رویکرد اصلی را مد نظر قرار داد:
1_ سرمایه‌گذاری هدفمند در تحقیق و توسعه از طریق ایجاد مراکز نوآوری و جذب متخصصان بین‌المللی برای انتقال دانش فنی.
2_ استفاده از فناوری‌های پاک و دیجیتال برای کاهش مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری از طریق خط تولید هوشمند و فنّاوری‌های سبز.
3_ همکاری و مشارکت بین‌المللی برای انعقاد قراردادهای جدید و ایجاد پروژه‌های مشترک تحقیقاتی برای کوتاه کردن مسیر دستیابی به فناوری روز.
جمع‌بندی
سخنان مدیرعامل فولاد مبارکه نشان می‌دهد که صنعت فولاد ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند تغییر رویکرد است. اگرچه حل مشکلات زیرساختی و ارزی ضروری است، اما غفلت از نوآوری می‌تواند موقعیت ایران را در عرصه جهانی تضعیف کند. تنها با ایجاد ساختارهای پایدار در حوزه تحقیق و توسعه و دسترسی به فناوری‌های روز می‌توان آینده این صنعت استراتژیک را تضمین کرد.
