اکتشافات موفق, به دانش نوین نیاز دارد

مهندس شهریار متوکل مدیر امور اکتشاف و مهندسی شرکت ملی صنایع مس ایران در میزگردی با عنوان «چالش‌های فرآروی اکتشافات کانسارهای جدید مس و عناصر همراه در سومین همایش فلزات غیرآهنی درباره ذخایر کشف شده در یک دهه اخیر در جهان عنوان کرد: در جهان اکتشافات قابل‌توجهی از سال 2008 تا 2017 میلادی اتفاق افتاده که حدود 846 ذخیره شناسایی شده و پیش‌بینی می‌شود حدود 213 ذخیره در مراحل اکتشاف باشد که هنوز گزارش نشده است.

به گزارش مس پرس، به گفته متوکل اگر این ذخایر را به رتبه یک، دو و سه طبقه‌بندی کنیم، براساس آمارهای جهانی ارزش خالص فعلی بیش از یک میلیارد دلار را به عنوان رتبه یک، ارزش خالص فعلی بین 200 میلیون دلار تا یک میلیارد دلار به عنوان رتبه دو و برای ارزش خالص فعلی کمتر از 200 میلیون دلار به عنوان رتبه سوم در نظر گرفته می‌شود.
وی افزود:  براساس این داده‌ها حدود 367 گزارش در یک دهه اخیر ارائه شده است که نشان می‌دهد که این ذخایر در سطح دنیا کشف شده است. نکته مهم این موضوع است که هیچ ذخیره قابل‌توجهی در خاورمیانه در یک دهه اخیر در رتبه دو و سه کشف و گزارش نشده است. 19 ذخیره در رتبه اول قرار دارد و از این 19 ذخیره، 4 ذخیره مربوط به معادن مس در کشورهای اندونزی، گینه، پرو و صربستان گزارش شده است.
متوکل در ادامه خاطرنشان کرد: از سال 2012 میلادی فعالیت‌های اکتشافی در دنیا به میزان 58 درصد با کاهش روبه‌رو شده است. از سال 2010 به بعد با وجود افزایش هزینه‌کردها، اما متناسب با آن حجم کانسار به دست آمده حاصل نشده و این موضوع جای سوال دارد.
وی با اشاره به این موضوع که طی یک دهه گذشته هزینه‌های اکتشافی سه برابر شده است، گفت: متوسط هزینه‌کرد جهانی بین سال‌های 1975 تا 2000 به صورت میانگین 63 میلیون دلار به ازای هر کانسار کشف شده در رتبه‌های یک، دو و سه بوده که این هزینه‌کرد در سال‌های 2009 تا 2018 به صورت متوسط به 185میلیون دلار رسیده که حدود سه برابر شده است.
مدیر امور اکتشاف و مهندسی شرکت ملی صنایع مس ایران با اشاره به هزینه‌کرد میانگین جهانی در زمینه مس، عنوان کرد:‌ متوسط هزینه‌کرد به ازای هر ذخیره اکتشاف‌شده در جهان در رتبه‌های یک، دو و سه همین روند افزایشی را طی کرده است. در زمینه مس تقریبا در دنیا از 105 میلیون دلار به 154 میلیون دلار رسیده‌ایم.
متوکل با اشاره به موضوع هزینه‌کرد در برابر آورده اکتشافاتی نیز خاطرنشان کرد: در دهه گذشته هزینه‌کرد فعالیت‌های اکتشافی در جهان 198 میلیارد دلار بوده که ماحصل به دست آمده آن حدود 109 میلیارد دلار است که تقریبا به نصف رسیده است، این درحالی است که تا پیش از این آورده دو برابر بوده، اما هم‌اکنون نصف شده و این می‌تواند یک چالش جدی به‌شمار رود. واقعیت این است که سرعت اکتشافات نتیجه‌بخش رو به کاهش است. همچنین زمان لازم برای نتیجه‌بخشی اکتشافات 12 سال بوده که در بازه زمانی 2010 تا 2018 به حدود 15 سال رسیده است.
وی با اشاره به این موضوع که روش‌های اکتشافی در جهان تغییر کرده است، گفت: تا دهه‌های 1950 و 1960 روش‌های اکتشاف بیشتر به صورت چکشی بوده و جویندگان معادن بیشتر وزن را در اکتشافات معدن داشته‌اند، اما پس از آن به تدریج روش‌های نوین ژئوفیزیک و ژئوشیمی در جهان ابداع شده و از روش سعی و خطا به روش‌های نتیجه‌بخشی رسیده است. در حال حاضر بیش از نیمی روش‌های موثر در اکتشافات، روش‌های ژئوفیزیک و ژئوشیمی و ترکیبی از این دو روش هستند و وزن ذخایر اکتشافی نیز افزایش یافته است. یکی از افزایش این حجم از اکتشافات، سوق یافتن اکتشافات به عمق بوده است. از دهه 1990 بیشتر ذخایر اکتشافات به‌ویژه در حوزه مس به سمت عمق پیش رفته‌اند.
مدیر امور اکتشاف و مهندسی شرکت مس در ادامه با اشاره به کانسارهای فلزات پایه عنوان کرد: در دهه 1950 میلادی، کانسارها فلزی در استرالیا و کانادا، حدود 20 تا 30 متر عمق داشته‌اند که در جهان به صورت متوسط 45 متر بوده است، اما  طی 10 سال اخیر میانگین متوسط جهانی به 180 متر رسیده است. با توجه به این موضوع باید بپذیریم که اکتشافات موفق باید به سمت دانش نوین و عمیق پیش بروند. هم‌اکنون روش‌های اکتشافی قدیمی در کشف کانسارهای عمیق دیگر جواب‌گو نیستند و باید به روش‌های نوین روی آورد.
متوکل در ادامه خاطرنشان کرد: همان‌گونه که عنوان شد پیش‌تر جویندگان در پی معادن بودند، اما از دهه‌های 1960 به بعد نقش شرکت‌ها و دولت‌ها پررنگ شد و این روند تا سال 2000 ادامه پیدا کرد و نقش60 تا 70 درصدی جویندگان معادن به سازمان‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ منتقل شد. اما قابل توجه است که از سال 2010 حدود 63 درصد اکتشافات در دنیای غرب توسط شرکت‌های کوچک و متوسط روی داده است. این شرکت‌های کوچک به دلیل چابک بودن و استفاده آنها از روش‌های نوین، سبب شده که سریع‌تر به نتیجه برسند، از این‌رو نقش دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ نیز در حال کمرنگ شدن است.