آخرین رویکرد از مسئولیت اجتماعی؛ خلق ارزش مشترک

حسین توحیدی، مدیر مدرسه بنگاه‌های مسئولیت‌پذیر- می‌توان مسئولیت اجتماعی را به ۶ مرحله اصلی تقسیم کرد که عبارتند از: کار خیر و عام‌المنفعه، مدیریت مطالبات جامعه محلی یا حاکمیتی، بازاریابی اجتماعی یا بازاریابی علت‌محور، هدف کسب و کار، تمرکز بر کارکردها و فرآیندهای شرکت، حل مساله و خلق ارزش مشترک. بسیاری از کسب و کارها که به نوعی خلق پول می‌کنند، بخشی از پول به دست آورده را در قالب CSR (مسئولیت اجتماعی شرکتی) به جامعه بازمی‌گرداند. به‌عنوان مثال در مجمع سهامداران یک شرکت مصوب می‌شود که بخشی از درآمد یک مجموعه صرف امور عام‌المنفعه شود. چنین گونه‌ای از مسئولیت اجتماعی در ایران رواج دارد و نمونه بارز آن انجام کارهای خیر، مدرسه‌سازی و کمک به انجمن‌های خیریه همچون محک است.
گونه دیگری از CSR که در مجتمع‌های معدنی کشور رواج دارد، مدیریت مطالبات است که این مطالبات می‌تواند از طرف جامعه محلی یا نهادهای حاکمیتی و امنیتی باشد. به‌عنوان مثال حدود ۱۰۰ سال قبل که شرکت رویال (داچ) شل به ایران ورود کرد و قصد برداشت از چاه‌های نفت مسجد سلیمان را داشت، ابتدا اقدام به تاسیس مدرسه فوتبالی در این منطقه کرد تا مردم جامعه محلی را با خود همراه کند.
بازاریابی اجتماعی گونه سوم فعالیت CSR است که بیشتر مربوط به تولیدکنندگان کالاهای مصرفی می‌شود؛ به‌عنوان نمونه یک برند برای مطرح شدن بیشتر خود اقدام به راه‌اندازی کمپین اجتماعی می‌کند تا به این ترتیب بیشتر میان مصرف‌کنندگان دیده شود.

گونه بعدی CSR به تولید محصولات و خدمات ضروری و مفید برای جامعه در مقابل تولید محصولات آسیب‌رسان معطوف است، به‌عنوان نمونه بنگاهی که تولیدکننده برق است، می‌تواند تولید این محصول را نمونه‌ای از اجرای مسئولیت اجتماعی تلقی کند. البته انتظار می‌رود که چنین بنگاه‌هایی نیز بر کاهش آسیب‌های اجتماعی فعالیت خود متمرکز باشند. تمرکز بر کارکردها و فرآیندهای شرکت گونه بعدی اقدامات مسئولیت اجتماعی شرکتی به‌شمار رفته و به نوعی گونه ترقی یافته CSR است. تمرکز بر کارکردها و فرآیندهای شرکت‌ها عبارت است از: سرمایه‌گذاری مسئولانه، بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست، منابع انسانی مسئولانه، تدارکات مسئولانه، بازاریابی مسئولانه و طراحی مسئولانه.
آخرین رویکرد از مسئولیت اجتماعی خلق ارزش مشترک است که در سال ۲۰۰۶ مطرح و در سال ۲۰۱۱ کامل شد. در این رویکرد بر طراحی و تولید محصول و خدماتی تمرکز می‌شود که در کنار ارزش سرمایه‌ای، ارزش اجتماعی نیز داشته باشد. از این گونه مسئولیت اجتماعی به‌عنوان مدل توسعه‌ یافته CSR یاد می‌شود. در صنایع معدنی کشور غالب فعالیت‌های CSR بر مطالبات مردم و حاکمیتی متمرکز است، البته این موضوع به این مفهوم نیست که این بنگاه‌ها فعالیتی در سایر گونه‌های CSR اجرایی نمی‌کنند اما عمده این فعالیت‌ها بر مطالبات مردم و بخش حاکمیتی تمرکز دارد.