شاهمحمدی، کارشناس حملونقل ریلی مطرح کرد:
نیاز کشور به واردات سالانه ۴۰ دستگاه لکوموتیو/ هزینه حمل را برای بخش ریلی بالا بردهایم
به گفته کارشناس حوزه حملونقل ریلی از سال ۹۹ شاهد کاهش شدید تعداد لکوموتیو در کشور هستیم و در بخش باری به حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ دستگاه لکوموتیو نیاز داریم که با توجه به عمر حدود ۱۰ ساله دستگاهها، تقریباً باید هر سال ۴۰ دستگاه لکوموتیو وارد شود تا دچار کمبود نشویم؛ چنانچه قصد افزایش ظرفیت باشد باید سالیانه حدود ۷۰ دستگاه لکوموتیو وارد شود.
شاهمحمدی، کارشناس حملونقل ریلی بیان کرد: متأسفانه فقط در حرف صنعت حملونقل ریلی بهعنوان اولویت کشور قرار گرفته است و در قوانین و مقررات و مرحله اجرا چنین اتفاقی نیفتاده است. اگر به حملونقل ریلی توجه و در این حوزه سرمایهگذاری میکردیم امروز شاهد بسیاری از تبعات حملونقل جادهای مانند آلودگی هوا و سانحه و تصادفات نبودیم. اگر به سوخت یارانه ندهند و گران شود، هزینه حملونقل جادهای گرانتر از ریلی میشود و مشتری بهویژه برای بارهای انبوه به سمت حمل ریلی متمایل میشود. نهتنها اصول حکمرانی را رعایت نکردهایم و تفاوت حمل ریلی و جادهای را لحاظ نکردهایم بلکه آمدهایم یک هزینه جزئی تحت عنوان عوارض جاده از حملونقل جادهای گرفته و در مقابل گفتهایم که راهآهن موظف است که هزینههایش را از اپراتورها و مصرفکنندهها دریافت کند، یعنی هزینه حمل را برای بخش ریلی بالا بردهایم.
شاهمحمدی با تأکید بر اینکه در برخی مسیرهای ریلی، حملونقل مسافر غیراقتصادی است و بار بهصرفه است، ادامه داد: در حال حاضر حملونقل ریلی کشور متأسفانه دچار یک بحران شده که آنهم بحران کمبود لکوموتیو است. لکوموتیو یک دارایی است که بعد از ۱۲ سال استفاده نیاز به اورهال پیدا میکند که در ۸۰ درصد خیلی از کشورهای دنیا که مثل ما تحریم نیستند و محدودیت واردات ندارند آن را بازسازی نمیکنند و کنار میگذارند؛ بنابراین وقتی شما با چنین وضعیتی مواجهید باید قبل از وقوع بحران برای آن برنامهریزی کنید، ما در ۸ سال اخیر برای این کار برنامهریزی نکردهایم. از سال ۹۹ کاهش شدید تعداد لکوموتیو در کشور مشاهده شده است، ما در بخش باری به حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ دستگاه لکوموتیو نیاز داریم که با توجه به عمر حدود ۱۰ ساله دستگاهها، تقریباً باید هرسال ۴۰ دستگاه لکوموتیو وارد کنیم وگرنه دچار کمبود میشویم. البته چنانچه قصد افزایش ظرفیت را داریم باید سالیانه حدود ۷۰ دستگاه لکوموتیو وارد کنیم. در چند سال گذشته شاهد توقف واردات لکوموتیو بودیم، شیوع کرونا و کاهش مسافر سبب شد تا حملونقل ریلی یکنفس راحت بکشد اما هیچ ورودی اتفاق نیفتاد و بعد از کرونا هم تعداد مسافر به حالت اولیهاش برگشت. امید میرفت کمبود لکوموتیو که از قبل نشاءت گرفته بود در دولت جدید با برنامهریزی درست شود اما مخالفت با واردات لکوموتیو سبب شده تا وضعیت روزبهروز بدتر شود. در حال حاضر تعداد لکوموتیوهای بخش باری ما که آمادهبهکار است بیش از ۳۰۰ دستگاه است.
کارشناس حملونقل در خصوص سایر چالشهای موجود در حوزه ریلی نیز گفت: مشکل زیرساخت نیز در کشور وجود دارد، یک چالش اساسی داریم خطوط ریلی لزوماً بر اساس نیازها توسعه پیدا نمیکند، بسیاری از خطوط وجود دارد که کمتر از ۱۰ درصد ظرفیت آن استفاده میشود و بعضی از خطوط کاملاً اشباع هستند. متأسفانه خطوط جدید در حال ساخت هم لزوماً خطوط اقتصادی نیستند و بیشتر نماینده مجلس پسند ساخته میشود. ما در زیرساخت اشکالات اساسی داریم، چون این حوزه را اقتصادی نکردهایم. در بحث واگن و لکوموتیو هم مشکل داریم اما آنها بالاخره یک زیست اقتصادی دارند، اما در بخش زیرساخت، بحث اقتصادی وجود ندارد.
کمبود لکوموتیو؛ مسبب افت حملونقل ریلی
این کارشناس حملونقل ریلی افزود: آن چیزی که باعث شده وضعیت حملونقل ریلی در بخش بار در این سطح افت پیدا کند، ابتدا لکوموتیو است، لکوموتیو گلوگاه است و بعدازآن به زیرساخت باید پرداخت؛ اما در واگن بههیچعنوان کمبود وجود ندارد و واگنها با بهرهوری بسیار پایین هستند و بهطور متوسط سه تا چهار ساعت در روز سیر میکنند.
شاهمحمدی گفت: علیرغم هدفگذاری برای سهم ۳۰ درصدی حملونقل ریلی، الان کمتر از ۱۰ درصد محقق شده است، در چند سال اخیر به سهم ۱۲ درصدی هم رسیدیم اما متأسفانه باز هم پایین آمدیم. در کشورهایی مانند آمریکا که پهناور هستند کلاً حملونقل ریلی مناسب نیست و کمتر از ۱۰ درصد از حمل ریلی استفاده میشود، برعکس در کشورهایی که تراکم جمعیتی بالایی دارند و پهناور نیستند این نسبت بالا است، برای مثال در ژاپن عددهای عجیبوغریب نزدیک به ۷۰ درصد را ملاحظه میکنید. البته چین هم یک استثناء است باوجوداین که یک کشور پهناور است حملونقل ریلی رونقی خوبی در آنجا داشته است اما برای کشور ما حملونقل ریلی در حوزه مسافر در همه مسیرها مطلوبیت اقتصادی ندارد، مگر برای جاهای پرتراکم با فاصله کم، وقتی میبینیم زیرساختها محدودیت دارد باید اولویت را به بخش بار بدهیم نه مسافر.
راهآهن؛ مدیر زیرساخت و شرکتهای ریلی؛ اپراتور ریلی
وی تصریح کرد: علاوه بر بحث ناوگان و زیرساختها موضوعی دیگری که در حوزه ریلی باید توسط حاکمیت دنبال شود این است که شرکت راهآهن فقط مدیر زیرساخت شود و شرکتهای ریلی، اپراتور ریلی شوند. شرکتها واگن خریدهاند به امید اینکه راهآهن بهعنوان یکنهاد بالادستی خودش فکر لکوموتیو را میکند، اما راهآهن با عدم برنامهریزی دچار کمبود لکوموتیو شده و شرکتهایی که واگن خریدهاند هم عملا محدود به عملکرد ضعیف راهآهن شدهاند.
این کارشناس حملونقل ریلی گفت: اگر طبق فرآیند مناسبی تعامل بین بخش خصوصی و دولتی در حوزه ریلی انجام میشد و ساختار درست بود، اصلاً لازم نبود به راهآهن بگوییم شما چرا لکوموتیو تأمین نکردی و بخش خصوصی موظف بود این کار را انجام دهد. بخش خصوصی که آلان به تعداد کافی واگن دارد، آلان که نیاز به لکوموتیو دارد با هر شرایطی بود لکوموتیو را تأمین کرد و در این بحران نمیماند.