مبارکه رکورددار کمترین حجم آب مصرفی به ازای هر تن تولید فولاد؛
«رهنگاشت آب» نقطه پایانی در برداشت فولاد مبارکه از آب زاینده‌رود
شیوا نیک وظیفه – اقدامات و نتایج حاصله از میزان مصرف آب شرکت فولاد مبارکه حاکی از این موضوع است که این شرکت همواره مدیریت پایدار آب و توجه به ارزش اساسی آن را سرلوحه کار خود قرار داده و در مقایسه با شرکت‌های بزرگ فولادساز جهان، یکی از رکوردداران کمترین حجم آب مصرفی به ازای هر تن تولید فولاد است.
موضوعی که باعث شده شرکت فولاد مبارکه در زمینه مصرف آب به عنوان شاخص جهانی مطرح گردد. به عبارتی این شرکت نه تنها در بین رقبای داخلی، کمترین مصرف آب برای تولید یک تن فولاد را دارد بلکه در جهان هم کم مصرف ترین تولیدکننده به ازای هر تن تولید فولاد است. با توجه به وضعیت اضطراری کنونی زیست محیطی و مشکل آب در استانهای کشور، شرکت فولاد مبارکه اصفهان در تلاش بوده تا میزان آب مصرفی خود را به حداقل رسانده و اکنون با اجرای سند «رهنگاشت آب»، برداشت فولاد مبارکه از آب زاینده‌رود صفر می‌شود، هرچند که آمار‌های مختلفی از میزان مصرف آب خام در فولاد مبارکه ارائه می‌شود که البته صحیح نیستند. کارخانه فولاد مبارکه طی یک قرارداد با شرکت آبفا، پساب ۹ شهر را برای تصفیه و استفاده در فرایند تولید خریداری کرده است و برای این کار در جهت استفاده بهینه از آب، حدود هزار میلیارد تومان هزینه صرف شده است.
این شرکت در تلاش است با برنامه‌ریزی اصولی و اختصاص بودجه‌های لازم از بروز عوارض جبران‌ناپذیر در زیست بوم کشور جلوگیری کرده و همچنین در راستای مسئولیت اجتماعی اقداماتی در راستای بهبود شرایط زیست محیطی کشور انجام دهد. شرکت فولاد مبارکه در طول سه دهه فعالیت خود همواره در کنار توسعه صنعتی و اقتصادی، توجه به محیط زیست و کاهش مصرف آب را در اولویت اقدامات خود قرار داده و گام‌های موثری را در حفاظت از طبیعت برداشته است که به طور کلی هزینه ای بالغ‌بر یک میلیارد دلار در این زمینه برای شرکت داشته است.
افزایش تولید سه برابری و کاهش آب مصرفی به میزان یک سوم
تولید فولاد مبارکه از سال ۱۳۷۱ تا سال ۱۴۰۰ سه برابر شده است و میزان تولید آن از ۲.۴ میلیون تن به ۷ میلیون تن تولید سالانه رسیده در مقابل سعی بر آن بوده میزان آب مصرفی کاهش داشته باشد به طوریکه برداشت آب خام از زاینده‌رود تقریباً یک‌سوم شده و تنها در سال ۱۴۰۰ برداشت آب از رودخانه نسبت به سال ۱۳۹۹ حدود ۲۵ درصد کاهش یافته است. اکنون فولاد مبارکه با اجرای سند «رهنگاشت آب» و انتقال آب خلیج‌فارس یا دریای عمان به فلات مرکزی، قسمت دیگری از آب موردنیاز خود را تأمین خواهد کرد و در ادامه با تکمیل این پروژه وابستگی این شرکت به آب خام زاینده‌رود به صفر خواهد رسید.
در زمان آغاز تولید فولاد مبارکه مجوز برداشت آب خام از رودخانه زاینده‌رود برای این شرکت به ازای تولید ۲.۴ میلیون تن، هزار و ۲۶۰ لیتر بر ثانیه بود و در سال ۹۹ هم‌زمان با افزایش ظرفیت تولید فولاد مبارکه تا ۷ میلیون تن، برداشت آب خام فولاد مبارکه به ۶۵۰ لیتر بر ثانیه رسید و در ادامه سال گذشته برای تولید ۷ میلیون تن، ۴۷۰ لیتر بر ثانیه برداشت آب صورت گرفت به طوریکه در سال گذشته برداشت آب از رودخانه حدود ۲۵ درصد کاهش یافته است. مصرف آب خام به ازای هر تن تولید فولاد در شرکت فولاد مبارکه در حال حاضر ۲.۱ مترمکعب است؛ این یعنی در فولاد مبارکه برای تولید هر کیلو فولاد حدود ۲ لیتر آب مصرف می‌شود. نکته دیگر این است که برداشت آب فولاد مبارکه از کل حوضه آب زاینده‌رود کمتر از ۱.۵ درصد است که بناست با پروژه‌های در حال انجام، در آینده نزدیک به حداقل ممکن برسد و در نهایت با تحقق سندی با عنوان «رهنگاشت آب» وابستگی فولاد مبارکه به آب خام زاینده‌رود به صفر خواهد رسید.
دیگر اقدامات فرآیندی در راستای کاهش مصرف آب
جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران (آب‌های سطحی) از طریق شبکه‌های گسترده در فولاد مبارکه و استفاده مجدد از آن کاهش مصرف آب تازه را به دنبال داشته است به علاوه بهسازی شیمیایی آب‌های گردشی در برج‌های خنک‌کاری که امکان استفاده چندین و چندباره از آب در فرآیند تولید را مهیا کرده است از دیگر اقدامات این شرکت در راستای بهینه سازی مصرف آب در این کارخانه است. عمده مصرف آب در فولاد مبارکه جهت خنک‌کاری در روند تولید فولاد است که این شرکت اجازه نمی دهد حتی بخار آب در فرایندهای خنک‌کاری نیز اتلاف شود بلکه با استفاده از روش‌های هیبریدی، خنک‌کاری در مدار خشک صورت می‌گیرد. بازسازی برج‌های خنک‌کاری واحدهای نیروگاه، اکسیژن، فولادسازی و نوردگرم به منظور کاهش هدررفت و افزایش راندمان برج‌های خنک‌کن و کاهش تلفات آب در فرآیند تولید آهن اسفنجی از دیگر اقدامات مهم این مجتمع در راستای کاهش مصرف آب است.
همچنین بهینه‌سازی مصرف آب با کاهش تلفات در شبکه‌های توزیع، یکی از پروژه‌های جدی در فولادمبارکه است به نحوی که در قالب این طرح، عمده شبکه‌های توزیع نوسازی شده‌اند.
پروژه مهم و حیاتی دیگر در این کارخانه در زمینه کاهش مصرف آب بحث بازچرخانی در فولاد مبارکه است که در سه مرحله صورت می گیرد. در ابتدا بازچرخانی کل فرآیند آب در یک واحد انجام می شود و آب تا هفت یا هشت‌بار در سیکل همان واحد چرخش می‌کند که این روش از ابتدای فعالیت فولاد مبارکه وجود داشته است. در ادامه بازچرخانی آب در بیش از یک واحد چرخش می‌کند؛ بدین معنا که پس از چند بار چرخش آب در مدار یک واحد و نهایتاً با خارج شدن از استاندارد کیفیت برای آن واحد، بایستی این آب از چرخه واحد مذکور خارج شود. این آب می‌تواند به عنوان آب ورودی واحد دیگری که نیاز به کیفیت کمتری دارد، در نظر گرفته شود و سیکل بازچرخانی واحد دوم و بعضاً واحدهای بعدی انجام شود و در آخر بازچرخانی تجمیع آب خروجی واحدها و تصفیه آن در یک تصفیه‌خانه مرکزی و تبدیل آن به آب کیفی مورد نیاز خطوط تولید است. بنابراین مجدداً این آب به چرخه تولید بازمی‌گردد.
اقدام زیست‌محیطی فولاد مبارکه در ایجاد فضای سبز نیز از طریق کاشت گونه‌های کم‌آب‌بر در این شرکت است، وسعت این فضای سبز بیشتر از حداقل میزان استاندارد تعریف‌شده بین‌المللی است و فولاد مبارکه برای آبیاری این فضای سبز از پساب تصفیه‌شده شهرهای اطراف خود استفاده می‌کند.
مجموع این اقدامات همه نشان دهنده این است که فولاد مبارکه به دلیل شناخت اقلیم و مشکلات ناشی از بحران کم آبی از ابتدای راه‌اندازی تاکنون هموراه مصرف بهینه آب را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده و امروزه توانسته است به یک الگوی جهانی در زمینه مصرف آب در بین فولادسازان جهان تبدیل شود.
.
.
.
.
.
