بهکارگیری اوراق گام در بخش صنعت و صنایع معدنی
معاون برنامه‌ریزی و توسعه ایمپاسکو گفت: تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی، همواره یکی از دغدغه‌های جدی حوزه تولید برای استمرار و توسعه فعالیت‌ها بوده است؛ به طوری که در پایش محیط کسب‌و‌کار کشور توسط اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در سال‌های اخیر، تامین مالی به عنوان یکی از چالش‌های اساسی مطرح شده است.
به گزارش پایگاه خبری معدن نامه، این مسئله، در برهه‌هایی که کشور با تکانه‌هایی نظیر همه‌گیری کرونا، تحریم‌ها و … مواجه می‌شود، اهمیت دو چندان می‌یابد. تامین مالی زنجیره‌ای از طریق اوراق گام یکی از نوآوری‌های ارزشمند در حوزه تامین مالی به شمار میآید که می‌تواند بسیاری از دغدغه‌های بنگاه‌های اقتصادی کشور را در زمینه تامین منابع مالی رفع کند.
محمدرضا کریمی طی گزارشی در خصوص بررسی روش تامین مالی زنجیره‌ای از طریق اوراق گام و بهکارگیری آن در بخش صنعت و معدن نوشت: سرمایه، یکی از مهم‌ترین عوامل و نهاده‌های توسعه و تولید به شمار میآید. بنگاه‌های اقتصادی برای تولید محصول و یا ارائه خدمات، به تامین سرمایه لازم یا تامین مالی نیاز دارند. به طور کلی ساختار تامین مالی در اقتصاد ایران، از چهار بخش اصلی بازار پول و اعتبار، بازار سرمایه، منابع خارجی (به ویژه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی) و منابع دولت در قالب تملک دارایی‌های سرمایه‌ای تشکیل شده است.
گواهی اعتبار مولد (گام)، یکی از جدیدترین نوآوری‌های نظام پولی – مالی کشور در راستای تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد محسوب می‌شود که می‌تواند دسترسی واحدهای تولیدی به سرمایه در گردش را ارتقا دهد. این اوراق، بستر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و بازار سرمایه را برای تامین مالی تولید فراهم می‌کنند و می‌توانند نقش بسزایی را در بخش‌های مختلف چرخه صنعت و معدن کشور نیز ایفا کنند.
نقش تسهیلگر اوراق گام
تامین مالی زنجیره‌ای «Supply chain finance» به معنای فراهم کردن جریان نقدی (پول) برای انجام فرایندهای مختلف تامین مواد اولیه در زنجیره است. این رویکرد با کاهش ریسک‌های مالی و رشد اقتصادی، منجر به مدیریت سرمایه در گردش، ثبات مالی و اقتصادی و رونق در سیستم می‌شود. در این روش، تامین مالی از تولیدکننده تا مشتری به صورت زنجیره‌ای صورت می‌گیرد. در واقع می‌توان گفت که شیوه نوین تامین مالی مبتنی بر جریان واقعی کالا و خدمت و تامین اعتبار در طول زنجیره، جایگزین شیوه سنتی پرداخت تسهیلات رودررو و به پشتوانه دارایی می‌شود.
بهبود گردش نقدینگی بانکی که برگرفته از عدم نیاز به نقدینگی بانکی است و همچنین هدایت مستقیم منابع بانکی به سمت بخش تولید که بهبود شاخص‌های سلامت بانکی را به همراه دارد، از ویژگی‌های شاخص تامین مالی زنجیره‌ای به شمار می‌آیند. در این روش تامین مالی همچنین نظارت شفافی بر مصرف تسهیلات و اعتبارات وجود دارد که خود سبب کاهش زمینه‌های توزیع رانت و حذف واسطه‌ها می‌شود. علاوه‌براین، تامین مالی زنجیره‌ای از شیوه‌های تعهدی در تامین مالی تولید بهره می‌گیرد که به دنبال آن، توان و مشارکت بنگاه‌های کوچک و متوسط نیز در زمینه سرمایه‌گذاری‌ها افزایش می‌یابد. این رویکرد همچنین با تسریع و بهبود فرایند تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی و عدم نیاز به دریافت تسهیلات جدید برای تامین مالی سرمایه در گردش، در کاهش هزینه تمام‌شده محصول، کاهش نوسانات بازار و پیشبرد سیاست‌های حمایتی نقش موثری دارد.
اوراق گام یا همان اوراق گواهی اعتبار مولد، سازوکار ایجاد‌شده توسط بانک مرکزی ایران برای تامین مالی زنجیره‌ای (SCF) است؛ به طوری که واحدهای تولیدی (تولیدکننده تا مشتری) به جای دریافت سند قرض و یا دریافت تسهیلات از بانک‌ها، مشکل تامین نقدینگی خود (به صورت متقابل) را با تکیه بر اعتبار و ضمانت بانک و با هدف تامین مواد اولیه و استمرار تولید حل و فصل می‌کنند.
اوراق گام، غیر‌کاغذی، با نام، بدون کوپن سود و قابل انتقال بابت خرید در داخل زنجیره تولید هستند. این اوراق در قطعات استاندارد به ارزش یک میلیون ریال و با سررسید‌های حداقل یک و حداکثر ۱۲ ماهه منتشر می‌شوند و توسط بورس نیز مورد پذیرش قرار می‌گیرند. اوراق گام، دارای چارچوب و قوانین مشخص و امکان اعتبار‌سنجی توسط بانک در قبال دریافت تضمین‌های کافی هستند.
گفتنی است که انجام نشدن تعهدات از سوی متعهد، عواقبی از جمله جریمه، ممنوعیت و… را برای وی در پی خواهد داشت. این اوراق زمینه را برای حمایت از تولید و جلوگیری از نشت منابع به بخش‌های غیرمولد، احیای خرید اعتباری در معاملات بین تولیدی و تامین‌کنندگان و فعال‌سازی ظرفیت بازار سرمایه در تامین مالی سرمایه در گردش فراهم می‌کنند. علاوه‌براین، امکان جایگزینی اسناد عادی مانند چک با این اوراق توسط بانک، سبب ارتقای اعتباری اسناد مطالبات در زنجیره ارزش می‌شود. همچنین تسهیل در الزامات اداری و قانونی که ناشی از عدم الزام به اخذ گواهی تبصره یک ماده ۱۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، استعلام وضعیت بدهی غیرجاری، نقل‌و‌انتقال در مدت یک ششم عمر اوراق بدون کارمزد و … است نیز از جمله ویژگی‌های اوراق گام به شمار میآید.
اوراق گام در چرخه فعالیت صنعت و معدن
استفاده از شیوه نوین تامین مالی زنجیره‌ای با استفاده از اوراق گام می‌تواند نقش بسزایی را در بخش‌های مختلف چرخه صنعت و معدن از مرحله استخراج و فروش مواد اولیه خام در معدن تا فرآوری و استحصال محصول نهایی در کارخانجات و همچنین تولیدات صنایع پایین‌دستی وابسته داشته باشد زیرا وابستگی مستقیم و غیر‌مستقیم فرایندهای تامین مواد اولیه تا مرحله تولید و فروش محصول و صنایع وابسته به یکدیگر، اجتناب‌ناپذیر است. به همین دلیل، این رویکرد با تامین سرمایه در گردش و با بهبود نقدینگی شرکت‌ها (تامین‌کنندگان و خریداران)، موجب افزایش تولید و رونق اقتصادی در چرخه صنعت و معدن می‌شود.
برای مثال یک شرکت خودروسازی برای تولید خودرو، نیاز به قطعاتی دارد که توسط کارخانجات قطعه‌سازی تولید می‌شوند. کارخانجات قطعه‌سازی نیز برای تولید قطعه به فولاد نیاز دارند و فولاد نیز طی چندین مرحله فرآوری سنگ‌آهن (کلوخه سنگ‌آهن، گندله، آهن خام، فولاد مذاب و شمش فولاد) در کارخانجات متعدد حاصل می‌شود. از این رو، برای تامین این سفارش به ترتیب خودروساز، قطعه‌ساز، بخش فولاد و بخش سنگ‌آهن در زنجیره تولید خودرو نقش‌آفرینی می‌کنند.
در شیوه نوین تامین مالی زنجیره‌ای با استفاده از اوراق گام و به منظور برقراری جریان تامین مالی زنجیره فوق، بانک عامل به جای پرداخت پول به شرکت خودروساز، برات الکترونیکی معتبر (اوراق گام) ارائه می‌دهد. خودروساز این برات را در اختیار قطعه‌ساز می‌گذارد و قطعه‌ساز نیز این اوراق را به فولادی‌ها و بخش فولاد نیز این اوراق را به بخش سنگ‌آهن (و به همین ترتیب) ارائه می‌دهد.
در نهایت شرکت سنگ‌آهن می‌تواند این اوراق را یا در بازار تنزیل (نقد) کند یا اینکه تا سررسید آن منتظر بماند. در این زمینه، اقداماتی مانند تدوین و ابلاغ دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌های اجرایی، توسعه زیرساخت‌ها و ابزارهای مالی و ابلاغ سیاست‌های تشویقی انجام شده است و به تدریج، مراحل عملیاتی طرح نیز از طریق شبکه بانکی کشور اجرا خواهد شد.
شکل ۱٫ اکوسیستم تامین مالی زنجیره‌ای
.
.
.
.
.
