ماراتن دنیا به سمت تامین برق خورشیدی و عقب ماندگی ایران

آیلین سیروس: طبق آمار، اصلی‌ترین دليل ناترازی انرژی رشد تقاضا و مصرف نسبت به عرضه و تولید است. مسیر رفع ناترازی انرژی برق از افزایش ظرفیت تولید و نیز مدیریت و بهینه‌سازی مصرف می‌گذرد. اصلاح الگوی مصرف در کنار بهینه‌سازی مصرف برق خانگی کمک شایانی به کاهش مصرف برق و در نتیجه کاهش محدودیت‌های صنعت می‌کند. در سال‌۲۰۲۲ میزان شاخص شدت مصرف انرژی در ایران ۱.۸برابر متوسط دنیا و ۲.۸برابر کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته بوده که نشان از هدررفت انرژی و ظرفیت بالای بهینه‌سازی انرژی در کشور دارد.

بر اساس این گزارش طبق اعلام شرکت توانیر در روز 24 خرداد، مصرف برق کشور افزایش 8 درصدی نسبت به سال گذشته داشته است. به گفته مدیرعامل شرکت توانیر، با صعودی شدن تقاضای مصرف برق کشور که نسبت به سال گذشته سریع‌تر آغازشده است، میزان مصرف برق کشور امروز از مرز ٧٠ هزار مگاوات گذشت.

صنعت برق کشور با پدیده حبس در حبس روبه‌‌‌روست

تحلیل‌‌‌های آماری شاخص‌‌‌های عملکردی نشان می‌دهند که طی 10 سال گذشته؛ رشد ظرفیت منصوبه نیروگاهی تنها 1.47 بوده است که باتوجه‌‌‌به رشد مصرف برق، این شاخص حداقل ‌‌‌باید 1.8 باشد. متاسفانه طی 10 سال اخیر سرمایه‌گذاری در تاسیسات توزیع حدود 1.3 برابر و در بخش شبکه‌‌‌های انتقال و فوق‌‌‌توزیع کمتر از 1.17 برابر بوده است که در این مورد نیز رشد منطقی و متناسب با نیاز صنعت برق حداقل 1.8 است. رشد سرمایه‌گذاری در بخش‌‌‌های فوق به‌‌‌هیچ‌‌‌عنوان پاسخگوی نیاز مصرف و پایداری شبکه و استمرار تامین برق نیست و چنانچه قرار باشد در دهه آتی نیز شرایط فوق ادامه داشته باشد، به‌‌‌طور قطع صنعت برق کشور با پدیده حبس در حبس روبه‌‌‌رو می‌شود. به‌‌‌طور کلی، عدم‌‌‌سرمایه‌گذاری در بخش‌‌‌های مختلف صنعت برق طی چند دهه گذشته باعث ایجاد یک فاصله معنادار و خطرناک بین نیاز مصرف و پتانسیل تامین شده است که ادامه وضعیت موجود باعث می‌شود که در کوتاه‌‌‌مدت امکان جبران این فاصله قابل تصور هم نباشد. در حال حاضر اندازه اقتصادی این فاصله 18000 مگاواتی در ایجاد ظرفیت‌‌‌های جدید در بخش‌‌‌های تولید، انتقال و توزیع، حدود 18 میلیارد دلار است. این در حالی است که بر اساس اطلاعات ارائه‌‌‌شده، میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت برق از 6.2 میلیارد دلار در سال ۱۳۹۰ به ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

گفتنی است بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط شرکت مدیریت شبکه برق ایران، ظرفیت تولید برق کشور در سال ۱۴۰۲ به رقم ۳۳۵ هزار و ۱۱۵ میلیون کیلووات ساعت رسید که بیانگر رشد ۵.۳ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ است. از طرفی گزارش‌های وزارت نیرو از میزان مصرف برق در دوران پیک انرژی سال گذشته نشان می‌دهد بخش صنعتی و خانگی تا پایان تابستان ۱۴۰۲ به ترتیب ۳۵.۳ و ۳۲.۵ درصد برق مصرف کرده‌اند و صنایع در طول سال گذشته به‌صورت کلی ۱۲۰ هزار و ۷۹۲ میلیون کیلووات ساعت برق از کل مصرف کشور را به خود اختصاص دادند.

سیدامیر طباطبائیان، مدیر انرژی و سیالات شرکت فولاد مبارکه در رابطه با میزان مصرف برق توسط صنایع فولادی کشور می گوید: طبق آمار وزارت نیرو تنها شش تا هفت درصد برق کشور در بخش فولاد مصرف می‌شود و از حدود ۶۰ تا ۶۴ هزار مگاوات برق تولیدی در کشور حدود سه هزار و ۶۰۰ مگاوات برق آن به صنایع فولادی اختصاص دارد. در اصل این میزان برق توسط کارخانه‌های فولادی با روش کوره قوس الکتریکی استفاده می‌شود و تولید فولاد از طریق کوره بلند به برق کم‌تری نیاز دارد.

طباطبائیان ادامه می‌دهد: انرژی کارخانه‌های کوره بلند توسط زغال سنگ تأمین می‌شود. ولی بیشتر واحدهای تولیدی فولاد در کشور به روش احیای مستقیم و از طریق کوره قوس الکتریکی فعالیت می‌کنند که در کوره قوس الکتریکی عمده انرژی مصرفی، انرژی الکتریکی است. با این حال مصرف برق در صنایع فولادی کشور تنها شش تا هفت درصد از کل برق کشور است.

بیت کوین و بلعیدن برق

به گفته تحلیلگران و کارشناسان حوزه برق ،شبکه برق کشور با فشار بسیار سنگینی رو به روست یکی از این عوامل استخراج بیت کوین است که با ضریب بسیار زیادی برق ارزان کشور را می بلعد.

بنا به گزارش‌های به دست آمده، مصرف برق رایج دستگاه‌های ماینر در ایران در محدوده ۱،۵۰۰ تا ۲،۵۰۰ وات قرار دارد و بر همین اساس استخراج ارز دیجیتال به ویژه بیت‌کوین نیاز به مصرف بالای برق دارد به طوری که برای استخراج هر واحد بیت‌کوین نیاز به ۷۲ مگاوات ساعت برق است.

با توجه به قیمت نازل برق در ایران بسیاری از استخراج کنندگان اقدام به استخراج ارز دیجیتال با برق ارزان می‌کنند و این در حالی است که ارز دیجیتال تولید شده با این برق رایگان به بالاترین نرخ در جهان خرید و فروش می‌شود. باید گفت استخراج بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری در ایران قانونی است، اما باید برای انجام آن از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت شود، همچنین باید استخراج کنندگان ارز دیجیتال از وزارت نیرو برق مخصوص ماینینگ با تعرفه صادراتی دریافت کنند. برهمین اساس استخراج ارز‌های دیجیتال بدون دریافت مجوز از وزارت صمت، غیر‌مجاز اعلام شده است.

با توجه به اینکه تعرفه برق مصرفی در این بخش نسبت به تعرفه سایر حوزه‌ها از قیمت بالاتری برخوردار است، لذا بر اساس نرخ تسعیر محاسبه می‌شود. در نتیجه برخی از افراد به برقراری انشعاب غیرمجاز از شبکه سراسری و استفاده از شبکه برق با انشعاب قانونی و استفاده از تعرفه سایر حوزه‌ها همچون خانگی، کشاورزی، صنعتی روی می‌آورند که موجب کاهش هزینه استخراج و بالتبع افزایش منفعت شخص مرتکب می‌شود. این موضوع علاوه بر مصرف زیاد برق منجر به قطعی‌های برنامه‌ریزی نشده و ورود خسارت به تاسیسات برق کشور خواهد شد.
بنابر آخرین اطلاعات به دست آمده از ابتدای سال تاکنون بیش از ۸۰۰۰ مرکز غیرمجاز شناسایی و از این مراکز بیش از ٣٠٠ هزار دستگاه ماینر گردآوری و تحویل مراکز قضایی شده است. آنطور که برآورد شده برای تامین برق این دستگاه‌های غیرمجاز باید نیروگاهی به بزرگی ١١٠٠ مگاوات احداث شود که به ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه به منظور احداث و هر ساعت ۶۰ میلیارد تومان هزینه سوخت و نگهداری نیاز دارد.

تعامل ژاپن و قطر در گرفتن سهم از انرژی های تجدیدپذیر

تابستان سال گذشته صنعت سیمان با زیان 5میلیارد دلاری، صنعت فولاد زیانی معادل 12 میلیارد دلار فقط به دلیل مشکل برق که از جمله موارد تاثیرگذار عدم سرمایه گذاری سومدیریت و نداشتن چشم انداز در حوزه تامین برق است.

این در حالی است که قطر قصد دارد تا سال 2030، 20 درصد از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تامین کند و تا سال 2050 به کربن خنثی برسد. این امر مستلزم سرمایه‌گذاری قابل توجهی در زیرساخت‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه در زمینه انرژی خورشیدی و تبدیل زباله به انرژی است. از طرفی ژاپن با فناوری پیشرفته و سرمایه‌گذاری‌های کلان، به دنبال ایفای نقش کلیدی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک قطر است. ساتوشی مائدا، سفیر ژاپن در قطر، اعلام کرد ژاپن آماده است سهم زیادی در بازار انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک قطر داشته باشد و از تخصص و فناوری خود در این بخش استفاده کند. شرکت ژاپنی ماروبنی در پروژه ساخت نیروگاه الخرسعه، اولین نیروگاه خورشیدی در مقیاس بزرگ قطر، کمک کرد. علاوه بر این، موسسه تحقیقاتی میتسوبیشی ژاپن در حال همکاری با وزارت محیط‌زیست و تغییرات آب‌وهوایی قطر برای انجام مطالعه‌ای به منظور دستیابی به اهداف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای این کشور است.

الخرسعه اولین نیروگاه بزرگ انرژی خورشیدی قطر با بیش از 1.8 میلیون پنل خورشیدی در اکتبر 2022 فعالیت خود را آغاز کرد، انتظار می‌رود این نیروگاه تقریباً 2 تراوات ساعت (TWh) برق در سال تولید کند.

بر اساس این گزارش با رشد سریع تولید انرژی‌های بادی و خورشیدی، سال گذشته میلادی برای اولین‌بار، انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از ۳۰ درصد از برق جهان را تأمین کردند. اندیشکده امبر (Ember) روز چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت با ذکر این خبر اعلام کرد که با این حساب، هدف جهانی برای سه برابر کردن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ قابل اجرا است.

و اما با توجه به سرعت دنیا به سمت تامین انرژی با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر متاسفانه در کشور مسئولان هنوز به این مهم واقف نشده و مصداق این ادعا، اعلام عبدالرسول پیشاهنگ، مدیرعامل شرکت مادر تخصصی برق حرارتی ایران، در ۱۲ اردیبهشت است که گفت پارسال دو هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق حرارتی کشور اضافه شده است. در حالی که سال گذشته ترکیه و عربستان به ترتیب ۷۰ برابر و ۶۰ برابر ایران رشد تولید برق خورشیدی و بادی داشته‌اند اما آمارهای مقامات وزارت نیروی کشور نشان می‌دهد در سال گذشته تنها یک‌پنجم اهداف رشد تولید برق کشور محقق شده و بخش اعظم آن نیز از نیروگاه‌های حرارتی با مصرف سوخت‌های آلاینده فسیلی بوده است.